Ngân hàng Nhà nước vừa trình Chính phủ dự thảo Nghị định về cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sandbox) hoạt động công nghệ tài chính (fintech) trong lĩnh vực ngân hàng. Các công ty fintech cho biết đang "ngóng" nghị định được ban hành để có cơ chế thử nghiệm (mô hình sandbox) cho vay trực tuyến nhằm góp phần đáp ứng nhu cầu vay vốn của nhóm khách hàng dưới chuẩn và thúc đẩy tài chính toàn diện ở Việt Nam.

Thúc đẩy đổi mới sáng tạo, hạn chế cạnh tranh không lành mạnh

Trong báo cáo gửi Quốc hội tại kỳ họp vừa qua, Ngân hàng Nhà nước cho biết đã phối hợp với các bộ, ngành và các đơn vị liên quan nghiên cứu, xây dựng và hoàn thiện Bộ hồ sơ dự thảo nghị định này theo báo cáo thẩm định của Bộ Tư pháp trình Chính phủ trong năm 2022. Thực hiện chỉ đạo của Phó thủ tướng Chính phủ, Ngân hàng Nhà nước đã phối hợp với các đơn vị liên quan nghiên cứu, rà soát và đã có tờ trình Chính phủ về dự thảo nghị định (tháng 4-2023).

Theo cơ quan quản lý, nghị định là cách tiếp cận pháp lý mới nên nhiều vấn đề cần được rà soát kỹ lưỡng với hệ thống văn bản quy pháp pháp luật và cần được nghiên cứu, thiết kế để bảo đảm thúc đẩy đổi mới sáng tạo, kiểm soát rủi ro, bảo đảm ổn định tài chính.

Ghi nhận của phóng viên, trước đây, nhóm đối tượng khách hàng dưới chuẩn thường gặp khó khăn khi tiếp cận dịch vụ tài chính do thiếu khả năng đáp ứng yêu cầu truyền thống như tiêu chuẩn tín dụng cao, tài sản thế chấp, hoặc lịch sử tín dụng không tốt… Nhóm này lên tới hàng triệu khách hàng, trong đó rất nhiều người phải tìm tới tín dụng đen để vay vốn, đáp ứng nhu cầu tài chính tiêu dùng cấp bách. Tuy nhiên, với sự phát triển của công nghệ và fintech, các công ty cho vay trực tuyến đã tìm ra giải pháp linh hoạt đáp ứng nhu cầu tài chính của nhóm đối tượng này.

Bằng cách sử dụng công nghệ, công ty cho vay trực tuyến có khả năng đánh giá tín dụng dựa trên dữ liệu số, thông tin cá nhân và hành vi tài chính của khách hàng. Các công ty sử dụng thuật toán và phân tích dữ liệu để xác định khả năng thanh toán và rủi ro tín dụng nhanh chóng và chính xác hơn. Điều này cho phép công ty cung cấp các gói vay linh hoạt và tùy chỉnh, không nhất thiết yêu cầu tài sản thế chấp hoặc tiêu chuẩn tín dụng cao.

Ứng dụng di động và nền tảng trực tuyến cũng được phát triển để tiếp cận khách hàng dễ dàng và thuận tiện; tạo ra sự cạnh tranh công nghệ với ngân hàng truyền thống và các tổ chức tín dụng khác. Điều này góp phần đem lại sự đột phá và sự đổi mới trong lĩnh vực tài chính thông qua việc sử dụng công nghệ mới như blockchain, trí tuệ nhân tạo, phân tích dữ liệu và tự động hóa quy trình…

Các công ty fintech đang “ngóng” nghị định được ban hành để có sandbox cho vay trực tuyến

Trong xu hướng và bối cảnh trên, tại tờ trình nghị định về sandbox cho fintech, Ngân hàng Nhà nước nhận định, Việt Nam cần sớm xây dựng một khung khổ quản lý dưới hình thức nghị định quy định đối với hoạt động fintech nhằm thúc đẩy đổi mới sáng tạo, hạn chế sự cạnh tranh không lành mạnh, ngăn ngừa các hành vi vi phạm pháp luật nhân danh fintech, bảo vệ lợi ích của người sử dụng dịch vụ.

"Quá trình vận hành khung khổ này cung cấp cơ sở thực tiễn để các cơ quan quản lý nhà nước liên quan sửa đổi, bổ sung quy định hiện hành, hoàn thiện khung khổ pháp lý, ban hành quy định quản lý theo hướng tạo thuận lợi, thích ứng đối với hoạt động fintech trong lĩnh vực ngân hàng trong thời gian tới" – Ngân hàng Nhà nước nêu rõ.

Đề xuất nhiều yêu cầu cho "tấm vé" vào sandbox

Dưới góc nhìn của chuyên gia, PGS. TS Trần Hùng Sơn đại diện nhóm chuyên gia Trường ĐH Kinh tế - Luật, ĐHQG TP HCM, trong báo cáo nghiên cứu về sandbox cho đổi mới sáng tạo, nhận định các chính sách sandbox và thử nghiệm tương đối mới đã xuất hiện ở một số quốc gia và đã được chứng minh là có hiệu quả trong việc tạo ra một môi trường thuận lợi hơn. Đây là môi trường nơi các Chính phủ, trong quan hệ đối tác với khu vực tư nhân và các bên liên quan khác, có thể thử nghiệm các công nghệ mới trong không gian được kiểm soát với một nhóm mẫu nhỏ trước khi đưa ra trên quy mô lớn, điều này cho phép giảm đáng kể các chi phí và hạn chế các tác động tiêu cực.

"Tại Việt Nam, sự xuất hiện của các mô hình kinh doanh mới trong lĩnh vực tài chính như cho vay ngang hàng, các mô hình thanh toán mới, cùng với việc ứng dụng các công nghệ mới như blockchain, sổ cái phân tán… đều chưa có quy định pháp lý cụ thể để điều chính. Do vậy, Chính phủ đã giao Ngân hàng Nhà nước nghiên cứu và xây dựng các quy định về cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sandbox) hoạt động công nghệ tài chính (fintech) trong lĩnh vực ngân hàng" - PGS.TS Trần Hùng Sơn nói.

Cần có cơ chế quản lý cả bên cho vay và người đi vay trong việc hoàn thành trách nhiệm của mình

Về phía các công ty cho vay trực tuyến, để cơ chế thử nghiệm cho fintech trong lĩnh vực ngân hàng được triển khai hiệu quả, một số công ty đề xuất cần những yêu cầu cụ thể như một "tấm vé" vào sandbox. Chẳng hạn, cần quy định vốn điều lệ tối thiểu; là công ty có bề dày lịch sử hoạt động tại Việt Nam và các thị trường khác trên thế giới; quy định về các điều kiện về năng lực của đội ngũ cán bộ quản lý. Đặc biệt, cần quy định mức lãi, phí tối đa mà khách hàng phải thanh toán khi trả trễ hạn; quy trình thẩm định, giải ngân, thu hồi nợ cần được chuẩn hóa…

Ngoài ra, các fintech khi vào sandbox cần minh bạch thông tin đối với khách hàng; bảo mật thông tin khách hàng. Cần có cơ chế quản lý cả bên cho vay và người đi vay trong việc hoàn thành trách nhiệm của mình; cơ quan chức năng cần có biện pháp chế tài nhằm hỗ trợ xử lý các hội nhóm "rủ nhau" bùng tiền vay tiêu dùng… Bên cạnh đó, các fintech cũng kiến nghị cần thiết áp dụng phá sản cá nhân vào Việt Nam như giải pháp điều hòa lợi ích cho cả bên vay lẫn bên cho vay. Luật phá sản cá nhân có ý nghĩa quan trọng trong việc thiết lập và quản lý trật tự xã hội, định hướng con nợ và chủ nợ hướng giải quyết vấn đề phù hợp.