Cho đến nay, giới khoa học vẫn cho rằng lão hóa là hậu quả của nhiều yếu tố về di truyền và môi trường cũng như tác động của sự già nua trên con người khác nhau tùy theo cá thể. Lý thuyết về di truyền cho rằng giống như màu tóc và chiều cao, dòng đời mỗi chúng ta chịu ảnh hưởng của các gien di truyền từ cha mẹ.  

Những yếu tố gây già nua

Nghiên cứu của các nhà khoa học Thụy Điển tại Viện Karolinska cho rằng quá trình già nua chịu ảnh hưởng của ty thể ADN được thừa hưởng từ mẹ. Họ phát hiện chuột mẹ truyền cho con đột biến ty thể ADN - vốn tích tụ những yếu tố qua phơi nhiễm từ môi trường khiến dòng đời chuột con ngắn lại. Mặt khác, tuy những chứng lý về di truyền là vững chắc nhưng tuổi thọ và tuổi già khỏe mạnh còn chịu ảnh hưởng rất lớn từ thói quen và môi trường chúng ta đang sống - nghĩa là chúng ta ăn uống, vận động như thế nào? Chúng ta sống ở đâu? Thành phần chất độc nào bị phơi nhiễm?

ADN của chúng ta bị tổn hại do phơi nhiễm từ môi trường. Tế bào có khả năng sửa chữa những tổn hại này nhưng không thể sửa chữa hết. Phần lớn thiệt hại nói trên là hậu quả của sự mất cân bằng ôxy hóa, lúc đó cơ thể không có đủ chất chống ôxy hóa để điều chỉnh thiệt hại do các gốc tự do gây ra, dẫn tới tổn hại ADN. Mất cân bằng ôxy hóa bị xem là yếu tố then chốt làm già nua.

Một nguyên nhân chủ yếu khác khiến ADN bị tổn hại là telomere bị ngắn lại. Telomere nằm ở đoạn cuối của dải ADN nhằm bảo vệ nhiễm sắc thể và ngắn lại theo thời gian một cách tự nhiên do tế bào phân chia. Khi telomere quá ngắn không đủ bảo vệ nhiễm sắc thể khiến cơ thể chúng bị tổn hại, dẫn tới lão hóa sớm và bệnh tật phát triển.

Nghiên cứu mới đây của các nhà khoa học Anh tại ĐH Cambridge cho thấy hiện tượng telomere ngắn lại do thói quen không lành mạnh và phơi nhiễm từ môi trường cũng truyền lại cho thế hệ sau. Họ phát hiện rằng chuột trong bụng mẹ được hưởng ít ôxy - thí nghiệm để đối chiếu với trường hợp thai phụ hút thuốc lá - có telomere bẩm sinh ngắn hơn chuột có lượng ôxy cao trong bụng mẹ. Sự thiếu ôxy ở bào thai còn gây bất thường ở mạch máu, dấu hiệu sớm ở lão hóa nhanh và bệnh tim.

Kéo dài telomere,trẻ hóa não

Một nghiên cứu được các nhà khoa học Mỹ tại ĐH Stanford công bố trên tờ The FASEB Journal nêu cách thức tăng độ dài telomere. Họ sử dụng dạng biến đổi của ribonucleic acid (RNA) để tác động lên enzyme telomeras - thành phần hoạt tính để duy trì sức khỏe cho telomere. Với cách làm này, họ có thể kéo dài telomere tế bào người thêm 10% ở phòng thí nghiệm trong vài ngày. Cuối năm 2014, trang tin MNT công bố một khảo sát nêu khả năng chế độ ăn kiểu Địa Trung Hải gồm nhiều rau quả, hạt, dầu ô liu nhưng ít thịt, sữa, chất béo bão hòa có thể giúp telomere dài thêm. Một nghiên cứu được công bố trên tờ British Journal of Sports Medicine khuyến cáo hạn chế thời gian ngồi cũng có thể giúp telomere chậm ngắn lại.

Đa số chúng ta đều nhận thấy các kỹ năng nhận thức suy giảm theo tuổi tác. Đó là do một số vùng ở não - đặc biệt là các phần liên quan tới học hỏi và ghi nhớ - bị co lại khi chúng ta già đi. Tuy nhiên, các nhà khoa học Mỹ tại ĐH California Irvine đã có thể đảo ngược thành công quá trình lão hóa não chuột trong nghiên cứu mới được công bố trên tờ The Journal of Neuroscience hồi tháng 2. Họ cho 11 con chuột dùng thuốc ampakine mỗi ngày trong 3 tháng trong khi 12 con chuột khác dùng giả dược để đối chiếu. Kết quả quét não cho thấy chuột trung niên uống ampakine có tế bào tua và phân nhánh tế bào tua dài và nhiều giống như chuột trẻ trong khi chuột uống giả dược không có hiệu quả như vậy. Tế bào tua giống như những nhánh cây giúp cho sự thông tin giữa các tế bào não. Nhóm nghiên cứu cho rằng đây có thể là phương thuốc chậm lão hóa hứa hẹn ở người.

Trúc Lâm