Ông Lê Bá Lịch, Chủ tịch Hiệp hội Thức ăn chăn nuôi (TACN) Việt Nam, cho biết cho dù giá gia cầm, gia súc không có lợi cho người chăn nuôi trong nhiều năm qua nhưng ngành chăn nuôi vẫn tiếp tục phát triển. Do đó, lượng TACN mỗi năm đều tăng, trong khi nguồn nguyên liệu phần lớn phải nhập khẩu, năm sau nhập khẩu nhiều hơn năm trước. Năm 2010, nhập khẩu trị giá 2,6 tỉ USD; năm 2013 hơn 4 tỉ USD; năm 2014 lên 4,87 tỉ USD.
Lợi nhuận cao
Cả nước hiện có 199 nhà máy sản xuất TACN, trong đó có 141 doanh nghiệp (DN) có vốn đầu tư trong nước, 58 DN liên doanh và có 100% vốn đầu tư nước ngoài. Tuy DN nước ngoài chiếm tỉ lệ ít nhưng họ có sản lượng lớn áp đảo, chiếm hơn 60%. Theo đó Công ty CP Việt Nam chiếm 19,42% tổng sản lượng TACN, Công ty Cargill Việt Nam chiếm 8,11%, Công ty Proconco chiếm 7,51%, còn lại là các công ty khác như ANT, Greenfeed, Anco, Japfa...
Lợi nhuận doanh nghiệp thức ăn chăn nuôi lên đến 10%, trong khi người chăn nuôi đang phải bán sản phẩm dưới giá thành
Với tỉ lệ sản lượng áp đảo nên các công ty nước ngoài hoàn toàn chiếm lĩnh thị trường. Theo đó, họ đẩy giá TACN lên liên tục. Chẳng hạn năm 2010, giá TACN công nghiệp khoảng 9.500 đồng/kg, năm 2011 đẩy lên 10.500 đồng/kg, năm 2012 lên 11.500 đồng/kg, năm 2013-2014 tăng tiếp lên 12.000 đồng/kg. Trong khi giá nguyên liệu TACN thế giới thường khá thấp, chẳng hạn tại Mỹ 1 kg bắp nguyên liệu có giá 2.600 đồng, khi về Việt Nam được đẩy giá lên 5.200 đồng/kg, đậu nành 4.500 đồng/kg về Việt Nam có giá 9.000 đồng/kg...
Các DN TACN thường cho rằng chi phí khuyến mãi, chiết khấu chiếm khá cao đến 6%-10% giá thành và nhiều chi phí vô hình khác làm giá thành tăng cao nên lợi nhuận của họ chỉ từ 1%-3%. Tuy nhiên theo các cơ quan chức năng, không thể nào kiểm chứng được được đầy đủ giá thành sản xuất của họ; còn lợi nhuận của họ cao ngất ngưỡng, không dưới 10%.
Thiệt hại lớn
Theo điều tra của Trung tâm Chính sách Chiến lược nông nghiệp miền Nam, giá nguyên liệu TACN thế giới vẫn đang có xu hướng giảm nhưng giá trong nước không giảm. Các nhà sản xuất TACN liên kết đẩy giá lên do có sự thao túng và định giá thị trường. Theo công thức tính của trung tâm, lợi ích của nhà cung cấp TACN là từ 3.230-9.870 tỉ đồng/năm (có nhiều công thức tính), thiệt hại của hộ chăn nuôi là từ 6.484-19.839 tỉ đồng và tổng thiệt hại xã hội từ 3.254 -3.254 tỉ đồng. Mỗi kg TACN nhà cung cấp hưởng lợi từ 584-783 đồng, trong khi thiệt hại của hộ chăn nuôi là từ 1.174-1.483 đồng/kg, tổng thiệt hại xã hội từ 590-745 đồng/kg.
Cũng theo điều tra trên cho thấy thị trường TACN có dấu hiệu bị điều khiển bởi một số công ty lớn. Các công ty FDI chiếm thị phần lớn, tỉ lệ tập trung thị trường tăng cao trong những năm gần đây. Có hiện tượng liên kết, các công ty nhỏ định giá theo các công ty lớn... Đồng thời cũng có hiện tượng cạnh tranh không lành mạnh khi sử dụng hệ thống phân phối đại lý độc quyền và chiết khấu lớn; chưa kể tình trạng neo giá, chuyển giá. Từ đó, các công ty định giá bán cao hơn mức giá cạnh tranh, gây thiệt hại cho người chăn nuôi và người tiêu dùng.
Các chuyên gia còn cho biết thời gian qua nhà nước miễn giảm thuế GTGT đối với nguyên liệu TACN cũng không giúp cho giá mặt hàng này giảm tương ứng. Giá TACN trong nước chỉ giảm 2,5%-3,5% là do giá nguyên liệu đầu vào trên thế giới giảm nên họ giảm theo một ít không đáng kể.
Được biết, giá TACN ở Thái Lan cũng như nhiều nước khác hiện thấp hơn Việt Nam khá nhiều. Ở Thái, nhà nước quy định cho ngành này chỉ được thu lợi nhuận khoảng 5%, trong khi ở Việt Nam chưa quy định mức lợi nhuận cụ thể.
Bài và ảnh: LONG GIANG
