Mặc dù các ca mắc và tử vong do bệnh lao ở Việt Nam tiếp tục giảm nhưng cuộc chiến chống bệnh lao vẫn còn nhiều thách thức, nhất là tình trạng bệnh lao kháng thuốc.
Lao là bệnh truyền nhiễm hàng đầu
Đánh giá công tác phòng chống bệnh lao thời gian qua, PGS-TS Nguyễn Viết Nhung - Giám đốc Bệnh viện (BV) Phổi trung ương, Chủ nhiệm Chương trình Phòng chống lao quốc gia - cho biết bệnh lao tồn tại hàng ngàn năm và vi khuẩn lao đã được biết đến cách đây 134 năm. Tuy nhiên, đến nay, căn bệnh này vẫn gây ra cái chết cho gần 2 triệu người trên thế giới mỗi năm. Ở Việt Nam, mặc dù có nhiều thành tựu trong việc kiểm soát bệnh lao nhưng mỗi ngày có 46 người chết do lao.
Theo PGS Nhung, mỗi năm, Việt Nam có khoảng 130.000 bệnh nhân mắc lao mới, tuy nhiên vẫn còn 30% bệnh nhân lao trong cộng đồng chưa được phát hiện. Trong năm 2015, tổng số bệnh nhân lao được phát hiện là trên 100.000 người, trong đó có hơn 50.000 bệnh nhân lao phổi. Khu vực miền Nam có tỉ lệ người mắc lao phổi cao nhất cả nước.
PGS-TS Đinh Ngọc Sỹ, Chủ tịch Hội Lao và Bệnh phổi Việt Nam, cho rằng đây là điều đáng lo ngại bởi những người mắc lao chưa được phát hiện sẽ là nguy cơ lây lan bệnh ra cộng đồng. Theo WHO, lao là căn bệnh truyền nhiễm hàng đầu trên thế giới. Trong khi đó, Việt Nam vẫn ghi nhận hàng ngàn trường hợp mắc lao mới, thậm chí có nhiều đối tượng mắc lao chưa được phát hiện.
Điều trị cho bệnh nhân lao tại Bệnh viện Lao và Bệnh phổi Thái Bình
Phác đồ mới điều trị lao kháng thuốc
Theo giới chuyên môn, sự bùng phát của bệnh lao kháng thuốc đang là mối đe dọa hàng đầu cho công tác phòng chống bệnh lao trên toàn cầu cũng như tại Việt Nam. Nếu xét trên phạm vi toàn cầu, năm 2015 có 27 nước được đánh giá có tỉ lệ lao kháng thuốc cao thì Việt Nam đứng thứ 11. Tại Việt Nam, một năm có hơn 5.000 bệnh nhân lao kháng thuốc xuất hiện, trong đó gần 6% là lao siêu kháng thuốc. Những con số trên cho thấy Việt Nam đang ở mức báo động về tỉ lệ bệnh lao kháng thuốc cao.
PGS Nhung cho biết trước đây, Việt Nam chưa có thuốc chữa và chưa có nhiều thông tin về căn bệnh này nhưng hiện nay người bệnh lao kháng thuốc, kể cả bệnh nhân siêu kháng thuốc cũng đã có phác đồ điều trị. Đặc biệt, việc áp dụng phác đồ mới cho bệnh nhân lao kháng thuốc với thời gian rút ngắn chỉ còn 9 tháng (thay vì 20-24 tháng như trước kia) đã giảm rất lớn chi phí cho người bệnh, giảm nguy cơ lây nhiễm cao cho cộng đồng cũng như giúp người bệnh tuân thủ phác đồ điều trị tốt hơn. “Hiện Chương trình Phòng chống lao quốc gia đang phối hợp với BHYT và BHXH hoàn thiện xây dựng thông tư về sử dụng BHYT chi trả khám, phát hiện và điều trị bệnh nhân lao” - ông Nhung nói.
Việt Nam có thể tự hào về tỉ lệ chữa khỏi bệnh lao không gây biến chứng là 90% và 75% đối với các trường hợp lao kháng thuốc (cao hơn so với tỉ lệ trung bình của thế giới là 50%). Tuy nhiên, sự hiểu biết của người dân về bệnh lao hạn chế, điều kiện kinh tế khó khăn, ít được tiếp cận các phương tiện truyền thông, chưa có ý thức chống sự lây lan bệnh cho cộng đồng... là những cản trở của Việt Nam trong cuộc chiến chống bệnh lao.
Theo báo cáo của Chương trình Phòng chống lao quốc gia, những năm qua, việc phát hiện nguồn lây gặp nhiều khó khăn, trong đó có nguyên nhân từ sự hiểu biết của người dân về bệnh còn hạn chế, xã hội còn kỳ thị dẫn đến người bị bệnh thường giấu bệnh. Trong khi đó, đa số bệnh nhân lao đều là người nghèo, điều kiện kinh tế khó khăn nên chưa có ý thức phòng chống, hạn chế lây lan bệnh ra cộng đồng. Bác sĩ Nguyễn Bình Hòa, Thư ký Chương trình Phòng chống lao quốc gia, nhấn mạnh rằng bệnh lao sẽ được chữa khỏi hoàn toàn và không lây lan cho cộng đồng nếu người bệnh được phát hiện sớm và điều trị đúng cách.
Bài và ảnh: Ngọc Dung
