Riêng ở nước ta, qua các cuộc điều tra về bệnh tâm thần, bệnh TTPL chiếm khoảng 0,3-1% dân số.

Bệnh TTPL là một trong những bệnh loạn thần nặng và phổ biến. Gọi là “tâm thần phân liệt” để chỉ các rối loạn có tính chia cắt trong hoạt động tâm thần; và theo tâm thần học hiện đại, đây là tập hợp các rối loạn tư duy, tri giác, cảm xúc, hành vi, đưa đến giảm sút chức năng xã hội. Biểu hiện lâm sàng của bệnh rất đa dạng. Người ta phân biệt 3 loại triệu chứng như sau:

- Triệu chứng dương tính:  Bao gồm các rối loạn: hung bạo, hoang tưởng, ảo giác, đặc biệt là ảo thanh (nghe âm thanh, tiếng nói không có thực).

- Triệu chứng âm tính: Vô cảm (dửng dưng khô lạnh), không đáp ứng với cảm xúc thông thường, không có khả năng giao tiếp với thế giới xung quanh.

- Triệu chứng về nhận thức: Rối loạn suy nghĩ, tư duy nghèo nàn, suy giảm nhận thức.

Bệnh TTPL có nhiều nguyên nhân: Có thể do di truyền kết hợp với yếu tố ngoại cảnh, do biến đổi nội tiết tố, rối loạn chuyển hóa, cũng có thể do tác động của virus. Đặc biệt sự hoạt động của các chất sinh học dẫn truyền thần kinh có liên quan đến bệnh TTPL.

Nhiều công trình nghiên cứu chứng minh sự tăng hoạt động của hệ dopamin là một nguyên nhân chủ yếu gây TTPL. Dopamin là một trong những chất sinh học giúp các tế bào thần kinh truyền tín hiệu lẫn nhau. Hoạt động của dopamin có tính hệ thống nên gọi là hệ dopamin. Hệ dopamin hoạt động quá mức thể hiện bằng tăng lượng dopamin được phóng thích, tăng lượng thụ thể của dopamin có thể là một khâu quan trọng trong cơ chế phát sinh bệnh TTPL.

Một bằng chứng cho thấy sự tăng hoạt động của hệ dopamin có liên quan đến bệnh TTPL: Khi bệnh nhân Parkinson được điều trị bằng thuốc levodopa, tức là thuốc làm phóng thích dopamin ở não, bệnh nhân đó đôi khi có triệu chứng TTPL. Ngược lại, cơ chế tác động của nhiều thuốc chống loạn thần trị TTPL là ức chế hệ dopamin.

Do vẫn chưa xác định được nguyên nhân và cơ chế sinh bệnh một cách rõ ràng nên hiệu quả điều trị bệnh TTPL hiện nay còn hạn chế. Viện Quốc gia Sức khỏe tâm thần Mỹ đề ra chiến lược gồm 7 biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả điều trị TTPL như sau:

1. Sử dụng thuốc trị loạn thần.

2. Sử dụng thuốc phụ trợ (chống trầm cảm, an thần, giải lo...).

3. Sốc điện.

4. Tâm lý trị liệu.

5. Có sự hỗ trợ từ phía gia đình.

6. Lao động trị liệu.

7. Trị liệu giúp tái hòa nhập với cộng đồng.

Như vậy, việc điều trị TTPL bằng thuốc chỉ là một trong nhiều biện pháp phối hợp. Thuốc trị bệnh TTPL còn được gọi là thuốc chống loạn thần hoặc thuốc an thần kinh. Cơ chế tác động của thuốc là ức chế dopamin bằng cách ngăn không cho dopamin gắn vào thụ thể của nó, làm giảm hiệu ứng dẫn truyền thần kinh của dopamin đồng thời làm giảm sự tổng hợp và phóng thích dopamin tự do.

Bác sĩ Ngô Văn Tuấn