Nụ cười là điểm đặc trưng riêng biệt của người và động vật thân cận nhất trong nhóm vượn người (người, tinh tinh, đười ươi, khỉ đột) nên điều đó chứng tỏ hành vi cười đã tiến hóa qua nhiều thiên niên kỷ. Chúng ta ai cũng cười và nụ cười không chỉ giúp kết nối về mặt giao tiếp mà còn có lợi cho sức khỏe tâm thần cũng như phần nào tác động tích cực lên thể chất.
Hoạt động thần kinh khi cười
Xét về sinh lý học thần kinh, cười là một động tác phức tạp, đa dạng; không chỉ giới hạn ở một vùng nào đó ở não mà có nhiều khu vực liên quan. Một nghiên cứu cho thấy rõ nơi vận hành liên quan đến hoạt động não khi cười đã được công bố trên tờ Cerebral Cortex. Trong đó, các tác giả sử dụng phương pháp quét hình ảnh cộng hưởng từ (MRI) ở 3 nhóm người: một nhóm cười do bị cù vào gan bàn chân; nhóm cũng bị cù nhưng không được cho phép cười và nhóm còn lại được yêu cầu tự ý cười mà không bị cù. Kết quả cho thấy ở nhóm thứ nhất - những người thực sự cười - có một vài vùng ở não được kích hoạt là:
- Vùng dưới đồi bên: thường xử lý nhiều vấn đề như giúp tỉnh táo, liên quan đến hành vi ăn uống, hạn chế cảm giác đau, chức năng tiêu hóa và điều chỉnh huyết áp.
- Vùng đỉnh 2 bán cầu: chịu trách nhiệm một phần về xử lý cảm giác, cảm nhận va chạm và nhiệt độ.
- Hạch hạnh nhân: Liên quan đến xử lý trí nhớ, ra quyết định và phản ứng trước cảm xúc.
- Tiểu não phải: giữ vai trò quan trọng trong sự chú ý về thị giác, ngôn ngữ, tưởng tượng và trạng thái khác.
Nhóm nghiên cứu cũng nhận thấy sự kích hoạt ở vùng chất xám giữa não - vốn có liên quan đến tác dụng giảm đau. Hơn nữa, trong khi cười những vùng ở thùy giữa trán được kích hoạt, phóng thích endorphin - vốn nổi tiếng là chất giúp bớt đau và tăng cảm giác khoan khoái. Mối liên quan giữa nụ cười với vùng dưới đồi và hạch nhận nhân cũng đáng được ghi nhận vì những vùng này là thành phần thuộc hệ viền, liên quan đến sự kiểm soát những cảm xúc chiều sâu, hành vi ăn uống và những vai trò quan trọng khác.
Như triết gia Bertrand Russell có lần nói: “Cười là phương thuốc rẻ tiền có công hiệu kỳ diệu nhất”. Từ nhiều năm nay, giới khoa học tìm hiểu khả năng chữa trị nhiều bệnh tật của phương thuốc này. Những tiến bộ trong lĩnh vực nghiên cứu mới về tâm lý - thần kinh - miễn dịch học - khảo sát đan xen giữa tâm lý học, hoạt động thần kinh và tình trạng tiết hormone - đã thực sự chứng minh rằng một tâm trạng tích cực có thể làm cho chúng ta mạnh khỏe hơn về thể chất và những vấn đề tâm lý không chỉ nằm trong đầu óc chúng ta mà có thể gây biến đổi ở lĩnh vực sinh lý.
Tác động tốt lên sức khỏe
Nghiên cứu khảo sát chuyên biệt về tác dụng trị liệu của hành vi cười không nhiều và thường có lượng người tham gia khảo sát thấp nên tính khẳng định của kết quả chưa được cao. Tuy nhiên, những nghiên cứu đó vẫn ít nhiều có sức thuyết phục và đáng được quan tâm. Một nghiên cứu khảo sát về lợi ích của hành vi cười đối với bệnh nhân bị phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) được công bố trên tạp chí Heart & Lung cho thấy kết quả khá thú vị vì có cả lợi và hại. Tổng cộng 46 bệnh nhân được yêu cầu đánh giá về tính hài hước, tình trạng trầm cảm và lo âu, chất lượng cuộc sống và bệnh trạng. Người tham gia cũng được xem xét về chức năng phổi, tâm trạng, mức độ khó thở trước và sau khi xem một video hài kịch hoặc video bình thường. Nhóm tác giả nghiên cứu đã đưa ra kết luận rằng tính hài hước giúp tăng cường chất lượng cuộc sống bệnh nhân nhưng cười lớn tiếng có thể dẫn tới tình trạng tăng nặng do phổi căng phồng quá mức.
Nếu tâm trạng tiêu cực kéo dài, trầm cảm và lo âu có thể làm tăng nguy cơ bệnh tim mạch đã được nhìn nhận thì liệu tâm trạng tích cực, sự vui đùa và tiếng cười có giúp tăng cường sức khỏe tim mạch hay không. Một nghiên cứu được công bố trên tờ The American Journal of Cardiology muốn khẳng định điều này bằng khảo sát so sánh trên 17 người được cho xem phim tài liệu và phim hài ở những thời điểm khác nhau trong nhiều ngày. Nhóm nghiên cứu nhận thấy độ mềm dẻo của động mạch cảnh được cải thiện đáng kể khi họ xem phim hài. Điều này chứng tỏ tâm trạng thoải mái như khi xem phim hài ảnh hưởng tốt lên chức năng mạch máu. Một nghiên cứu của các nhà khoa học Nhật Bản trên 20.934 người cao tuổi được công bố trên tờ Journal of Epidemiology cho thấy những người hiếm khi cười có nguy cơ bị bệnh tim mạch cao hơn 21% và bị đột quỵ cao hơn 60% so với người thường hay cười. Kết quả đã được xem xét điều chỉnh với những yếu tố có thể làm tăng nguy cơ bệnh tim mạch và đột quỵ khác như cao huyết áp, hàm lượng chất béo cao trong máu và chỉ số thể hình (BMI).
Ngoài ra, đã có một số nghiên cứu ghi nhận tác động tích cực của liệu pháp cười để chữa trị chứng trầm cảm, lo âu, mất ngủ. Một phương pháp truyền thống như yoga cười đã cho thấy tác dụng giảm trầm cảm, lo âu, điều chỉnh huyết áp và có lợi cho sức khỏe tim mạch.
Cười là phương thuốc rẻ tiền có công hiệu kỳ diệu nhất.
Bertrand Russell
