Quả sen (ta thường gọi nhầm là hạt sen) nếu để nguyên cả vỏ đỏ bên ngoài gọi là liên thạch; bóc vỏ ngoài, bỏ chồi xanh ở lõi giữa gọi là liên nhục. Chồi mềm xanh nằm trong hạt sen gọi là liên tử tâm hay tâm sen. Rễ sen thường gọi là ngó sen hay ngẫu sen, liên ngẫu có hình trụ nằm ở dưới bùn. Lá sen thường gọi là liên diệp hay hà diệp. Gương sen - liên sen hay là bát sen, sau khi đã lấy hết hạt phơi khô gọi là liên phòng. Tua nhị sau khi đã phơi khô gọi là liên tu.
Liên nhục (hạt sen) vị hơi ngọt, tính bình, ngoài làm thức ăn bổ dưỡng, còn dùng điều trị các bệnh ở tì, thận, tim. Trị các chứng tì hư đại tiện lỏng, di tinh, chứng đới hạ của phụ nữ, hồi hộp mất ngủ. Dùng các vị thuốc: liên tử 50 g, ý dĩ 15 g, biển đậu (sao) 15 g, hồng táo 10 quả sắc nước uống hằng ngày; uống liên tục 20 ngày, chứng tì hư đại tiện phân lỏng sẽ khỏi. Không những thế, hạt sen có thể hầm với gà, vịt, bồ câu... để thành một món ăn vô cùng bổ dưỡng.
Liên tử tâm hay còn gọi là tâm sen có vị đắng, tính hàn, điều trị các bệnh ở tim, thận nhờ tác dụng thanh nhiệt trong tim, làm hạ huyết áp, làm 2 tạng tim và thận thông nhau để khỏi sinh bệnh; trị sốt cao, mê sảng, nói nhảm ở trẻ em và hiện tượng huyết nhiệt nôn ra máu, chảy máu cam…
Ngó sen (ngẫu sen) vị ngọt, tính mát nếu dùng sống. Nếu nấu chín sẽ rất tốt trong điều trị các bệnh ở tim, gan, tì. Khi dùng sống nên chọn loại ngó non, nhỏ, rửa sạch, ép lấy nước đặc uống có tác dụng rất tốt trong việc làm mát huyết, cầm huyết, tiêu huyết ứ để sinh huyết mới, chảy máu cam, tiểu tiện ra máu, trị đái tháo đường, giải rượu. Ngoài ra, bột ngó sen có thể làm thuốc bổ dưỡng cho người già, người mới ốm dậy cơ thể suy nhược, sau khi phẫu thuật mau lành vết mổ, phụ nữ sau khi sinh huyết hư gầy yếu; làm thức ăn bổ dưỡng, xào với thịt bò, làm nộm, nấu canh, ninh với thịt nạc…
Gương sen có vị đắng chát, tính ấm, rất tốt để điều trị các chứng đau bụng trướng đầy, phụ nữ huyết uất kinh nguyệt không ra, băng huyết, sắc cùng một số vị thuốc khác cho bệnh nhân uống. Lá sen vị đắng, tính bình, có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, trị chứng tâm phiền mất ngủ, đau dạ dày do nhiệt.
Bác sĩ Nguyễn Xuân Hướng