Theo Tổng công ty Cấp nước Sài Gòn (Sawaco), TP HCM là địa phương đầu tiên trên cả nước đảm bảo nước sạch đến với 100% hộ dân.
Tuy nhiên, việc cung ứng nước sạch ở TP HCM đang đối mặt với không ít thách thức; trong đó có tình trạng nhiễm mặn ở các dòng sông do biến đổi khí hậu, đặc biệt là vào mùa khô.
Hiện tại, 7 nhà máy nước của Sawaco sử dụng nước mặt (chiếm 95% tổng sản lượng), chỉ 1 nhà máy dùng nước ngầm.
Theo ông Trần Quang Minh - Tổng Giám đốc SAWACO, hiện 100% người dân TP HCM có thể sử dụng và tiếp cận nước sạch. Công suất phát nước mỗi ngày khoảng 1,89 triệu m3 nước phục vụ cho 13 triệu dân đang sinh sống và làm việc tại thành phố, với 1,6 triệu đồng hồ nước và 12.000 km đường ống nước. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được vẫn còn tồn tại những thách thức, đặc biệt là tác động của biến đổi khí hậu, xâm nhập mặn ở sông Đồng Nai, sông Sài Gòn (nhất là những tháng cao điểm mùa khô), ô nhiễm nguồn nước, áp lực nước không đồng đều, an toàn cấp nước…
Thực tế này cũng được TS. Lê Thanh Hòa - Trưởng khoa Đô thị học, Đại học KHXH&NV TP HCM chỉ ra. Ông Lê Thanh Hòa cho biết, nguy cơ thiếu nước ở TP HCM khi dân số tăng nhanh trong 10 năm qua, với mức tăng ước tính 2,2%/năm. Sự gia tăng này đặt ra áp lực lớn đối việc việc cung cấp nước khu vực vùng ven, do mật độ dân số đông gây khó khăn cho việc điều tiết nước.
Trước áp lực đô thị hóa và bùng nổ dân số, phía SAWACO dù đã có một số giải pháp tạm thời và lâu dài như áp dụng các công nghệ xử lý tiên tiến để xử lý ô nhiễm, hồ chứa nước sạch, cấp nước cho các khu vực ở xa, nước yếu... nhưng vẫn còn nhiều thách thức.
Ngoài ra, TP HCM kỳ vọng đón 8 - 10 triệu khách du lịch quốc tế và 15 - 20 triệu khách nội địa/năm. Số người tăng lên đồng nghĩa với lượng nước cung ứng sẽ tăng lên để đảm bảo mỗi người sử dụng 200 - 300 lít nước/ngày.
Tiếp đó là sự thay đổi trong mô hình quy hoạch không gian khi TP HCM tích cực chuyển từ mô hình một trung tâm (Quận 1, Quận 3) thành thành phố đa trung tâm, hình thành các đô thị, các khu dân cư mới ở các vành đai, điển hình sẽ xuất hiện các khu đô thị mới như khu đô thị lấn biển 3.000 ha ở huyện Cần Giờ với 250.000 dân và 15 triệu khách du lịch/năm...
Hiện tượng biến đổi khí hậu sẽ là một trong những nhân tố tác động mạnh nhất và khó đoán định nhất. Theo kịch bản, khi trái đất nóng lên làm tan băng 2 cực, nước biển sẽ dâng.
Nếu nước biển dâng lên 0,7 - 1m thì toàn bộ vùng ĐBSCL bị ngập sâu và 72% diện tích TP HCM bị ngập. Hiện tượng biến đổi khí hậu đang dần rõ nét, bằng chứng là đỉnh triều tăng cao từng năm.
Hệ quả của nước triều dâng là nước mặn xâm nhập vào sông Sài Gòn. Khi độ mặn từ 250 mg trở lên/lít (cấp độ 5) thì nước sông Sài Gòn không dùng cho tiêu dùng được nữa. Hệ quả của hạn hán là sông Sài Gòn và các hồ chứa như Trị An, Dầu Tiếng cũng cạn nước.
Ông Nguyễn Minh Hòa cho biết một thách thức lớn nữa là từ công tác quản lý. Hiện nay, 94% nguồn nước thô mà TP HCM đang khai thác là từ hệ thống sông Sài Gòn và Đồng Nai. Tuy nhiên, thành phố nằm cuối lưu vực nên không thể kiểm soát được toàn tuyến.
Thượng nguồn sông Sài Gòn, Đồng Nai có 47 nhà máy, cơ sở sản xuất, khu công nghiệp xả thẳng nước thải ra sông làm cho nguồn nước đang ô nhiễm nặng. Đã đến lúc cần phải có một hội đồng quản lý sông Sài Gòn gồm lãnh đạo các tỉnh Bình Phước, Tây Ninh, Đồng Nai và TP HCM.
Ngoài ra, còn có những thách thức khác liên quan đến xây dựng và giao thông. Hàng ngày, có cả triệu xe tải, xe máy di chuyển trên các tuyến ống cấp, thoát nước dẫn đến nguy cơ bể vỡ. TP HCM đang bị lún, độ lún bình quân hàng năm là 2cm, có nơi 6 - 8cm.
Để ứng phó với các nguy cơ gây ảnh hưởng đến cung cấp nước sinh hoạt an toàn, theo ông Trần Quang Minh, Sawaco đang trong quá trình của việc điều chỉnh quy hoạch cấp thoát nước toàn thành phố, xây dựng các hồ chứa để tăng trữ lượng nước, phối hợp chặt chẽ với ban quản lý hồ Trị An và hồ Dầu Tiếng để xả mặn trong mùa khô. Bên cạnh việc xây dựng các kịch bản ứng phó kịp thời khi xảy ra sự cố, Sawaco cũng đang xây dựng trung tâm quản lý, vận hành hệ thống cấp thoát nước.
Đề xuất các giải pháp cụ thể, Tiến sĩ Lê Thanh Hòa, Trưởng khoa Đô thị học, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia TP HCM cho rằng, cần có giải pháp tăng cường thu gom, xử lý rác, nước thải ở các đô thị nhằm cải thiện môi trường nước sông Đồng Nai, sông Sài Gòn.
Hiện nay mới chỉ có 20% nước thải đô thị được xử lý. Do đó, cần tăng cường hệ thống quan trắc môi trường để thu thập kịp thời các thông số và xây dựng hệ thống thông minh để xử lý, cảnh báo chất lượng nước.
Các chuyên gia môi trường cũng đề xuất đẩy mạnh hợp tác công tư, tăng cường liên kết vùng trong quy hoạch cung ứng nước, tăng cường nghiên cứu khoa học trong ngành nước để nâng cao chất lượng nước sạch cũng như cần có sự chia sẻ trách nhiệm của các doanh nghiệp trong và ngoài nước trong sử dụng nước sạch tiết kiệm, hiệu quả.
Dưới góc độ đơn vị cung ứng nước sạch, Sawaco phối hợp với các nhà khoa học, chuyên gia môi trường để đưa ra kế hoạch toàn diện cho các chiến lược quản lý nguồn nước dài hạn; tổ chức tuyên truyền về thực hành sử dụng nước bền vững, tiết kiệm và giảm lãng phí nguồn nước; đầu tư công nghệ, thiết bị hiện đại để khắc phục tình trạng rò rỉ nước trên mạng lưới cấp nước nhằm giảm thất thoát nước; triển khai thí điểm chương trình lắp đặt đồng hồ nước thông minh cho các gia đình, doanh nghiệp.
Sawaco cũng đẩy mạnh truyền thông, khuyến khích khách hàng sử dụng nguồn nước có trách nhiệm, hiệu quả hơn thông qua định mức và biểu giá lũy tiến theo hướng tiêu thụ nhiều nước thì trả phí cao hơn; áp dụng nhiều biện pháp nhằm hợp lý hóa hoạt động sản xuất, tiết kiệm chi phí, đảm bảo nguồn lực tài chính; tăng cường nghiên cứu, ứng dụng khoa học công nghệ, công nghệ thông tin, chuyển đổi số vào việc quản lý kỹ thuật, quản lý kế hoạch, quản trị doanh nghiệp, hướng đến xây dựng hệ thống cấp nước thông minh, nâng cao chất lượng phục vụ khách hàng.
