Cam Xã Đoài ở xã Nghi Diên, huyện Nghi Lộc (Nghệ An) được xem là loại cam đắt nhất hiện nay ở các tỉnh miền Trung. Người dân địa phương cho biết nguồn gốc của giống cam này xuất phát từ châu Âu, được người Pháp đưa về địa phương trồng hơn 100 năm trước.

"Cam Xã Đoài còn được người dân gọi là cam 'tiến vua', do thời trước loại cam này chỉ có tầng lớp vua quan mới có điều kiện thưởng thức. Điều đặc biệt hơn là chỉ có đất ở vùng Xã Đoài mới trồng được loại cam cho vị ngon ngọt đặc trưng, nếu đưa giống đi nơi khác trồng sẽ không còn hương vị này", ông Phan Cao Dương, Chủ tịch UBND xã Nghi Diên, nói.

Toàn xã Nghi Diên còn khoảng 40 hộ trồng cam Xã Đoài với hơn 10.000 gốc, trên diện tích 17 ha. Trong đó, hơn 8 ha là các hộ dân trồng nhỏ lẻ tại vườn nhà. Những năm gần đây, cam Xã Đoài có giá mỗi quả 70.000 - 100.000 đồng.

Gia đình ông Nguyễn Văn Thọ (51 tuổi, trú xã Quyết Thắng, xã Nghi Diên) có 71 gốc cam, hiện còn khoảng 8.000 quả chờ bán dịp Tết.

"Năm nay cam năng suất hơn, mỗi cây đạt gần 500 quả. Đợt mưa lũ vừa qua khiến khoảng 40% quả trong vườn bị rụng nhưng không ảnh hưởng đến chất lượng. Mỗi quả cam được bán với giá 70.000 - 80.000 đồng", ông Thọ nói và cho biết dù nhiều người đã liên hệ đặt trước nhưng nhà vườn không nhận vì lo không đủ hàng cung ứng.

Để khách mua không bị nhầm lẫn và chọn đúng cam Xã Đoài, các chủ vườn thường mời khách đến vườn tự chọn cây, quả rồi mới hái bán.

Theo người dân địa phương, tuổi đời trung bình của cây cam khoảng 20 - 25 năm, nhưng nếu có kỹ thuật chăm sóc tốt sẽ kéo dài được tuổi thọ lên gấp đôi.

Ngoài việc bán quả, người trồng cam Xã Đoài thường nhân giống bằng phương pháp chiết cành, chọn nhánh nhỏ ở cây cam lớn khỏe mạnh để chiết. Mỗi bầu cam khi được chiết như thế này được bán giá 200.000 - 500.000 đồng.

Cây cam trồng sang tuổi thứ hai thì bắt đầu cho quả. Với những cây yếu, sớm hỏng cành sẽ được cắt ngang thân hoặc đào cả gốc để trồng lại nhằm hạn chế bệnh, nấm lây lan sang cây khác.

Còn với những quả kém chất lượng, mẫu mã xấu do ong, bướm châm chích sẽ được các chủ vườn loại ra, không bán.

Ông Cường (59 tuổi, trú thôn Quyết Thắng, xã Nghi Diên) có gần 70 gốc cam đã cho quả, trong đó có 2 gốc cam giống tuổi đời hơn 30 năm. Ngoài cho quả, hai gốc cam này được chiết cành để nhân giống thêm.

"2 gốc này cũng đã hơn 30 năm, quả to, mịn. Tép cam vàng óng ánh, vị ngọt thanh. Cam có hai vụ nhưng chỉ ưu tiên một vụ để cây sinh trưởng tốt, khỏe và cho trái ngon nhất. Nhiều nơi cũng về nghiên cứu và mua cành chiết để nhân giống cam này", ông Cường nói. Trong ảnh, người trồng cam dùng phễu làm bằng chai nhựa, đặt chế phẩm bên trong để bắt các loài sâu bệnh, ong bướm hại cây.

Cam Xã Đoài vỏ mịn, mỏng đều và có mùi hương thơm dịu. Ruột cam vàng óng ánh, có vị ngọt thanh mà không chua nên nhiều người ưa chuộng.

Gần một tháng nữa mới đến Tết Nguyên đán nhưng nhiều vườn cam Xã Đoài hiện không còn hàng để bán dù thương lái và nhiều người tới hỏi mua làm quà biếu.