Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH-ĐT) đang lấy ý kiến tham vấn của các bên liên quan về dự thảo Luật Hợp tác xã (HTX) sửa đổi. Sau 5 năm thi hành, cần thiết phải sửa đổi một số nội dung của luật nhằm hoàn thiện khung pháp lý, đem lại cơ hội phát triển tốt hơn cho khu vực kinh tế tập thể.
Thiếu liên kết
Theo Bộ KH-ĐT, mặc dù đầu tư của nhà nước còn thấp nhưng khu vực kinh tế tập thể đã từng bước tự củng cố đổi mới. Sau khi thực hiện sắp xếp, tổ chức lại theo quy định của Luật HTX 2012, một số HTX đã phát triển khá tốt, đa dạng, phong phú về ngành nghề, quy mô và trình độ, đặc biệt là trong cung cấp dịch vụ nông nghiệp, du lịch, thương mại, giao thông vận tải, góp phần quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương, xóa đói giảm nghèo trong nông thôn. Về kinh tế, các HTX bước đầu hỗ trợ phát triển kinh tế thành viên thông qua việc đáp ứng nhu cầu về sản phẩm, dịch vụ với chất lượng ngày càng tăng giúp giảm chi phí, nâng cao hiệu quả sản xuất và mở rộng quy mô hoạt động của kinh tế thành viên. Đánh giá kết quả 5 năm thực hiện Luật HTX kiểu mới, bà Gaby Breton, Giám đốc Dự án phát triển HTX tại Việt Nam (VCED), đánh giá các HTX ở Việt Nam đã có những bước tiến rất quan trọng trong quá trình phát triển.
Tuy nhiên vẫn có không ít HTX hoạt động thiếu hiệu quả, sự gắn kết lợi ích giữa HTX và thành viên mờ nhạt, chưa mang tinh thần hợp tác, các thành viên còn chưa thấy vai trò, trách nhiệm của mình đối với các hoạt động và sự sống còn của HTX. Theo ông Nguyễn Trung Thành, Phó Chủ tịch Liên minh HTX TP Hà Nội, các HTX hiện nay còn manh mún, tự phát, quy mô hoạt động và năng lực thực tế của HTX vẫn còn hạn hẹp.
Saigon Co.op là một trong những tổ chức kinh tế HTX phát triển tốt Ảnh: Tấn Thạnh
Hiện cả nước có 19.569 HTX với 6,2 triệu thành viên tham gia. Việc chuyển đổi từ mô hình HTX cũ sang HTX kiểu mới cũng rất chậm, mới chỉ có 21 tỉnh, TP đã chuyển đổi 100% HTX kiểu cũ sang kiểu mới. Sự liên doanh, liên kết giữa các HTX với nhau còn mờ nhạt và các quy định pháp lý liên quan đến phát triển HTX tương đối đầy đủ song vẫn chưa được các bộ, ngành, địa phương thực hiện triệt để…
Quản lý lúng túng
Ông Phạm Văn Vũ, Phó Giám đốc Ngân hàng Nhà nước Chi nhánh Hà Nội, cho rằng một trong những nguyên nhân khiến kinh tế tập thể chưa bứt phá là do nhận thức về vai trò, vị trí mô hình HTX vẫn chưa cao, thậm chí đâu đó vẫn chưa tin tưởng vào vai trò, vị trí của HTX trong phát triển nông nghiệp, nông thôn. Rất cần có những chính sách thông thoáng, tạo điều kiện thuận lợi cho HTX để tiếp cận nguồn vốn. Từ đó HTX mới tiếp cận được các chương trình, gói tín dụng cho vay, đặc biệt đối với những HTX tham gia vào công nghệ cao, công nghệ sạch.
Theo ông Nguyễn Trung Thành, việc chậm có hướng dẫn triển khai Luật HTX 2012 đã khiến nhiều HTX hiện nay không còn hoạt động nhưng không giải thể được. Có tình trạng nhiều địa phương đã ra quyết định giải thể HTX nhưng vướng quy định khác chưa giải thể được nên lại phải ra quyết định gia hạn việc giải thể.
Theo Bộ KH-ĐT, trong thực tế, nhận thức về Luật HTX chưa thống nhất, một số bộ, ngành, địa phương còn lúng túng trong việc triển khai một số quy định mới của luật. Bộ máy quản lý nhà nước về HTX chưa được kiện toàn theo yêu cầu, công tác quản lý chưa được thường xuyên liên tục; các cán bộ phần lớn là kiêm nhiệm, chưa được đào tạo chuyên sâu về HTX, chính vì vậy, còn lúng túng trong việc triển khai pháp luật về HTX.
Theo Bộ KH-ĐT, nhà nước cần có nhiều chính sách đối với HTX, liên minh HTX như hưởng chính sách ưu đãi về thuế theo quy định của pháp luật; hưởng ưu đãi đối với thu nhập được trích lập vào quỹ đầu tư phát triển hình thành vào quỹ tài sản không chia; được ưu đãi, hỗ trợ trong việc giao hoặc thuê đất để phục vụ mục tiêu hoạt động của HTX, Liên minh HTX; được tạo điều kiện tham gia các chương trình mục tiêu, chương trình phát triển kinh tế - xã hội của nhà nước…
