6 tuổi, bé Nguyễn Phương Mai ở quận Hoàn Kiếm, Hà Nội có biểu hiện nheo mắt khi nhìn xa, thậm chí mỗi lần muốn đọc gì cháu phải chạy lại gần tivi để đọc. Nghi ngờ con bị cận thị, chị Vũ Thu Hà đưa con đi khám mới giật mình khi bác sĩ nói con bị cận thị 2,75 diop và 3 diop. Chị Hà cho biết cháu Mai năm nay mới vào lớp 1 nên không tin con bị cận thị, hơn nữa cận thị là do di truyền trong khi đó cả hai vợ chồng chị thị lực đều rất tốt. Từ khi phải đeo thêm "hai mắt", việc sinh hoạt của bé Mai cũng rắc rối hơn.

Tật cận thị do di truyền?

Nghiên cứu cho thấy tỉ lệ tật khúc xạ tại Việt Nam hiện nay chiếm khoảng từ 15%-40%, tương ứng khoảng từ 14-36 triệu người mắc. Trẻ em trong độ tuổi từ 6-15 tuổi có tỉ lệ mắc tật khúc xạ từ 20%-40% ở khu vực thành thị và từ 10%-15% tại khu vực nông thôn.

Bác sĩ Phí Duy Tiến, Phó Giám đốc Bệnh viện (BV) Mắt TP HCM, cho biết tình trạng trẻ bị tật khúc xạ ngày càng gia tăng. Cận thị là tật khúc xạ của mắt khiến cho mắt không nhìn xa được, do lực khúc xạ quá lớn hoặc trục nhãn cầu quá dài nên ảnh của vật nằm ở trước võng mạc. Muốn nhìn rõ vật phải đeo kính phân kỳ hoặc để vật lên gần mắt hơn. Hiện nay, cận thị học đường không những đang có xu hướng tăng lên ở các khu vực thành phố, thị xã mà còn bắt đầu xuất hiện ở những lớp học đầu cấp và ở các vùng nông thôn. "Trước đây, người ta thường cho rằng bệnh cận thị có yếu tố di truyền nhưng nay nhiều người cho rằng ngoài di truyền thì yếu tố môi trường cũng là một trong những nguyên nhân gây cận thị" - bác sĩ Tiến nói.

Theo một số bác sĩ nhãn khoa, tỉ lệ trẻ bị cận thị có bố mẹ bị cận thị cao hơn trẻ em có bố mẹ không bị cận thị. Hơn nữa, môi trường sống chật hẹp, đặc biệt là ở các thành phố, làm cho tầm nhìn của học sinh bị giới hạn. Thiếu không gian cho trẻ em vui chơi, vận động ngoài trời cũng là yếu tố làm tăng nguy cơ bị cận thị.

Ngày càng có nhiều trẻ nhỏ mắc các bệnh lý về tật khúc xạ. Trong ảnh: Bệnh nhân đi khám mắt tại Bệnh viện Mắt trung ương

Trẻ bị cận thị có thể bị mù lòa

Giới chuyên môn cho biết tật khúc xạ gồm 3 loại: cận thị, viễn thị, loạn thị. Cận thị là trường hợp nhìn xa mờ, nhìn gần rõ, thường gặp ở tuổi học đường. Viễn thị có 2 dạng: viễn thị nhẹ thì nhìn xa rõ, nhìn gần mờ; viễn thị nặng thì nhìn cả xa lẫn gần đều mờ. Loạn thị là trường hợp ta luôn nhìn mờ cả xa lẫn gần kèm theo nhìn hình ảnh biến dạng. Loạn thị thường đi kèm với cận thị hoặc viễn thị. Những dấu hiệu báo động có thể bị tật khúc xạ: xem tivi hay cái gì thì phải lại gần mới thấy; nhìn xa hay gần không rõ; nhìn hình ảnh biến dạng; hay nheo mắt khi nhìn; kết quả học tập, lao động giảm sút; hay dụi mắt khi nhìn; hay mỏi mắt, nhức đầu, chóng mặt, buồn ngủ khi đọc sách hay học tập; hay nghiêng đầu khi nhìn; lé mắt...

Bác sĩ Nguyễn Hoàng Cương, BV Mắt trung ương, cho biết bên cạnh yếu tố gia đình (nhà có bố mẹ, anh chị bị tật khúc xạ), việc nhìn gần quá nhiều, sai tư thế, nằm đọc, học tập trong điều kiện ánh sáng kém ở nhà trường và gia đình, đặc biệt việc tiếp xúc quá nhiều với máy vi tính, điện thoại, tivi, máy tính bảng khiến ngày càng nhiều người, nhất là trẻ em mắc các tật về khúc xạ.

Biểu hiện của cận thị trẻ em thường nheo mắt, chói mắt, dụi mắt, chảy nước mắt, trẻ có biểu hiện nhức đầu, luôn có xu hướng muốn nhìn gần khi đọc sách, xem tivi, kém hiệu quả trong các hoạt động liên quan đến thị giác như vẽ hình, tập đọc. Cận thị mức độ nhẹ là dưới 3 diop, trung bình từ 3-6 diop, từ 6 diop trở lên là cận thị nặng. Khi bị cận thị nếu không có liệu pháp đề phòng và đeo kính đúng số thì bệnh sẽ ngày càng nặng thêm. Ở những người bị cận thị nặng đeo kính từ 6 diop trở lên rất có thể bị bong võng mạc dẫn đến mù lòa.

Các bác sĩ cũng lưu ý, khi nghi ngờ hoặc bị tật khúc xạ cần đến những cơ sở chuyên khoa để được phát hiện và đo chỉnh kính. Nếu bị tật khúc xạ nên đeo kính đúng độ, tái khám sau 6 tháng. Ngoài ra cách chăm sóc mắt giữ gìn đôi mắt tốt nhất là bảo đảm nơi học tập và làm việc đầy đủ ánh sáng; kích thước của bàn, ghế phải phù hợp với chiều cao của từng người để có thể nhìn đúng khoảng cách từ mắt đến tập, sách và không phải cúi đầu nhiều. Điều quan trọng là giảm mọi căng thẳng của mắt trong đó không sử dụng mắt quá lâu, nhất là học sinh cấp 1 và những em thị lực kém. Hạn chế thời gian xem tivi, chơi trò chơi điện tử, vi tính, smartphone, máy tính bảng... Với những trường hợp bị tật khúc xạ cần được điều trị sớm để tránh những biến chứng nhược thị, lác, thậm chí giảm thị lực vĩnh viễn.