Theo Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Kim Tiến, hiện nay mạng lưới y tế cơ sở được bao phủ toàn quốc, cơ bản đáp ứng nhu cầu chăm sóc sức khỏe của nhân dân. Thông qua việc đầu tư từ nguồn vốn trái phiếu Chính phủ, hầu hết bệnh viện đa khoa (BVĐK) huyện, BVĐK khu vực liên huyện, các phòng khám đa khoa khu vực đã được nâng cấp, cải tạo hoặc xây mới hoàn thành đưa vào sử dụng, góp phần tăng số giường bệnh/10.000 dân từ 17,9 (năm 2005) lên 25,7 giường bệnh/10.000 dân (năm 2017).

Chưa tạo được niềm tin

Tuy nhiên, Bộ trưởng Bộ Y tế cũng nhìn nhận y tế cơ sở gồm tuyến huyện và tuyến xã còn nhiều hạn chế về chất lượng chuyên môn, chưa đáp ứng được nhu cầu của người dân khiến người bệnh chưa tin tưởng vào chất lượng dịch vụ khám chữa bệnh (KCB) tại một số BV huyện, trạm y tế xã và thường vượt tuyến không cần thiết, gây quá tải tuyến trên và lãng phí xã hội.

Theo Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam Nguyễn Thị Minh, chính sách KCB thông tuyến làm giảm số lượng người bệnh đến KCB tại trạm y tế xã. Với quy định thông tuyến và điều kiện giao thông thuận tiện như hiện nay, người bệnh BHYT thường lựa chọn KCB tại các BV tuyến huyện thay vì đến các trạm y tế xã. Lợi dụng chính sách thông tuyến, nhiều cơ sở KCB tuyến huyện tiếp nhận người bệnh không có đăng ký KCB ban đầu tại các cơ sở này và cấp giấy chuyển lên tuyến trên để điều trị những bệnh thông thường do không phải quản lý quỹ. Đáng chú ý, tình trạng chỉ định quá mức dịch vụ KCB diễn ra phổ biến tại các BV tuyến huyện, đặc biệt là việc kê thêm giường, kéo dài ngày điều trị nội trú, chỉ định sử dụng thuốc, vật tư y tế chưa hợp lý…

Nhiều trạm y tế được xây mới, đầu tư thêm bác sĩ để đáp ứng nhu cầu khám chữa bệnh của người dân

Ông Nguyễn Văn Tiên, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội, cho rằng Bộ Y tế chưa xác định đúng vai trò y tế xã trong hệ thống khi tham mưu cho các cấp dồn hết nguồn lực trái phiếu cho xây dựng các BV tuyến trên, đến khi cạn nguồn mới đưa ra kế hoạch đầu tư y tế xã. Bên cạnh đó, thiếu cơ chế thúc đẩy để y tế xã làm việc có hiệu quả. Việc khoán KCB BHYT cho tuyến xã tối đa 20% cũng là nguyên nhân khiến người dân ít muốn đến trạm y tế KCB…

Đầu tư để "giữ chân" người bệnh

Không phủ nhận những kết quả tích cực mà mạng lưới y tế cơ sở đã đạt được nhưng tại phiên giải trình về chất lượng và hiệu quả của mạng lưới y tế cơ sở, nhiều đại biểu, lãnh đạo các bộ, ngành thống nhất y tế cơ sở cần phải được củng cố và đầu tư một cách thỏa đáng để có thể đảm nhiệm được vai trò là "người gác cổng" trong hệ thống y tế, thực hiện tốt công tác chăm sóc sức khỏe ban đầu. Ngoài ra, cần tăng cường xã hội hóa, huy động sự tham gia của y tế ngoài công lập trong công tác chăm sóc sức khỏe ban đầu đồng thời hoàn thiện hành lang pháp lý về vấn đề này để có sự tham gia của cả hệ thống chính trị từ trung ương tới địa phương. Ông Nguyễn Văn Tiên cho rằng việc khoán KCB BHYT cho tuyến xã tối đa 20%, vì vậy dù danh mục nhiều thuốc, nhiều dịch vụ như Thông tư 39 về gói dịch vụ y tế cơ bản cũng chạm trần 20%. Đây là lý do mà nhiều trạm y tế xã được đầu tư xây dựng khang trang, có bác sĩ, dược sĩ nhưng hằng ngày chỉ đón tiếp rất ít người dân đến KCB. "Theo báo cáo của Viện Nghiên cứu chiến lược và chính sách y tế, 31% trường hợp khám bệnh ở tuyến trung ương có thể giải quyết ở tỉnh, 41% KCB ở tuyến tỉnh có thể chữa ở huyện... Tuy nhiên, hiện chưa có quy định pháp lý để BV tuyến trung ương, tuyến tỉnh hạn chế nhận KCB bệnh nhân thông thường ở tuyến dưới" - ông Tiên cho biết.

Về giải pháp để phát triển y tế cơ sở, đại diện BHXH Việt Nam cho rằng Quốc hội cần điều chỉnh chính sách thông tuyến KCB BHYT để tránh tình trạng người dân đi KCB không theo tuyến chuyên môn kỹ thuật, kéo theo việc giảm vai trò của trạm y tế xã trong chăm sóc sức khỏe ban đầu và điều trị các bệnh thông thường. Đối với các bệnh thông thường mà người bệnh điều trị ở tuyến trên, cần tăng mức đồng chi trả hoặc không thanh toán BHYT.

Khẳng định y tế cơ sở đang được coi là nền tảng, là xương sống giữ vai trò điều tiết trong hệ thống y tế, Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Kim Tiến cho biết nhằm đổi mới hoạt động của trạm y tế xã, Bộ Y tế đã khảo sát, lựa chọn 26 xã, phường, thị trấn thuộc 8 tỉnh/thành phố đại diện cho các vùng để triển khai mô hình điểm, rút kinh nghiệm. Cùng đó, luân phiên cán bộ từ huyện xuống và từ xã lên, bồi dưỡng cán bộ tuyến dưới để nâng cao kỹ thuật chuyên môn, được tiếp cận với mô hình bệnh tật, nhu cầu của người dân.