Trước thực trạng này, các tổ chức có liên quan đã kêu gọi xã hội có một cách nhìn nhận tích cực hơn về người cao tuổi (NCT) ở Việt Nam, biến thách thức của già hóa dân số thành cơ hội.

9 người thì có 1 người từ 60 tuổi trở lên

Mới đây, Ủy ban Quốc gia người cao tuổi Việt Nam phối hợp Tổng cục Dân số và Kế hoạch hóa gia đình (DS-KHHGĐ) và Quỹ Dân số Liên Hiệp Quốc (UNFPA) tổ chức buổi tọa đàm "Thích ứng với già hóa dân số nhanh ở Viêt Nam: Con đường phía trước". Tại hội thảo, các chuyên gia cho rằng Việt Nam đã chính thức bước vào giai đoạn già hóa dân số từ năm 2011 và là một trong các quốc gia có tốc độ già hóa nhanh nhất trên thế giới. Năm 2017, số NCT chiếm 11,9% trong tổng dân số, nghĩa là cứ 9 người thì có 1 người từ 60 tuổi trở lên. Theo dự báo của Tổng cục Thống kê, đến năm 2038, nhóm có dân số từ 60 tuổi trở lên khoảng hơn 21 triệu người, chiếm 20% tổng dân số.

Cũng theo dự báo này, từ năm 2038, dân số trong độ tuổi lao động bắt đầu giảm và sự biến động dân số này sẽ tác động bất lợi tới phát triển kinh tế - xã hội nếu không có chính sách phù hợp. Xu hướng già hóa dân số là tất yếu, do đó Việt Nam cần có các can thiệp chính sách kịp thời để duy trì cơ cấu dân số hợp lý. Ông Lê Tấn Dũng, Thứ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội (LĐ-TB-XH), nhấn mạnh tuổi thọ cao là một thành quả của sự phát triển kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia chứ không phải là gánh nặng của xã hội hay của nền kinh tế. NCT cần được bảo đảm cuộc sống mạnh khỏe và hạnh phúc, tạo điều kiện cho sự tham gia có ý nghĩa của họ trong xã hội để tận dụng được những kinh nghiệm và kiến thức quý báu của NCT.

Người cao tuổi cần được bảo đảm cuộc sống mạnh khỏe và hạnh phúc. (Ảnh chỉ có tính minh họa)

Bà Nguyễn Thị Ngọc Lan, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục DS-KHHGĐ, cũng cho rằng thời kỳ già hóa đem lại những tiềm năng bao gồm cơ hội đầu tư, tăng cường chất lượng lao động và kiến thức, đem lại các lợi ích kinh tế. Bên cạnh đó, cũng đặt ra những thách thức to lớn đòi hỏi phải có những phương thức tiếp cận mới trong chăm sóc sức khỏe, tuổi nghỉ hưu, lương hưu, tăng cường sự tương tác trong xã hội và mối quan hệ liên thế hệ. Đề cao vai trò của NCT, bà Trần Bích Thủy, Giám đốc quốc gia Tổ chức HelpAge International tại Việt Nam, nói: "Đã đến lúc chúng ta phải hành động quyết liệt hơn nữa nhằm chấm dứt phân biệt tuổi tác, đặc biệt xóa bỏ suy nghĩ cho rằng NCT là gánh nặng, thụ động và phụ thuộc, bởi điều đó hoàn toàn trái với những gì chúng ta đang nhìn thấy hằng ngày. Phân biệt tuổi tác chính là một trong những nguyên nhân gốc rễ cản trở già hóa tích cực, cản trở việc đạt các mục tiêu phát triển bền vững".

Đề xuất xóa bỏ rào cản về tuổi trong chính sách

Tại buổi tọa đàm, nhiều chuyên gia khuyến nghị chính sách cho Việt Nam như: Thích ứng với già hóa dân số cần được coi là một vấn đề ưu tiên và đòi hỏi phải có các biện pháp kịp thời để chuẩn bị cho xã hội già trong tương lai không xa. Chính phủ cần ban hành, định hướng chiến lược tổng thể thích ứng với già hóa dân số, xây dựng chương trình hành động về già hóa dân số cho giai đoạn 2021 - 2030. Đồng thời, xóa bỏ các rào cản về tuổi tác trong các chính sách, lưu ý tăng cường xây dựng cơ sở hạ tầng và môi trường xã hội để bảo đảm NCT có thể tham gia vào hoạt động kinh tế - xã hội; phát triển dịch vụ cho NCT tại cộng đồng, các mô hình câu lạc bộ NCT, trung tâm chăm sóc ban ngày, ngắn ngày tại cộng đồng. Bên cạnh đó cần tăng cường truyền thông, thay đổi nhận thức, tạo môi trường phù hợp với xã hội có nhiều NCT, thường xuyên tuyên truyền giáo dục giới trẻ để xóa bỏ kỳ thị, phân biệt đối xử và bạo lực với NCT… Cần tiếp tục thực hiện, rà soát và điều chỉnh các pháp luật, chính sách liên quan đến NCT như: Luật NCT, Luật BHXH... để bảo đảm giải quyết tốt hơn các vấn đề về NCT cũng như có quy mô dân số hợp lý, hạn chế sự gia tăng tốc độ già hóa dân số.