Cùng với hột đác Nha Trang hay hạt ươi Quảng Nam, tại thị trường Hà Nội và TP HCM, trái xay rừng- loại đặc sản của các tỉnh miền Trung đang được ưa chuộng.
Anh Trường ở quận 12, TP HCM mới bán trái xay từ đầu tháng 7 nhưng khách đặt mua đông, lên đến mấy trăm đơn hàng. Trái tươi loại 1 quả khá nhỏ và xanh giá bán 130.000 - 150.000 đồng/kg, loại 2 (quả to, chín đều) giá cao đến 190.000 - 200.000 đồng/kg. Ngoài ra, anh Trường còn làm xay rim đường bán 200.000 - 240.000 đồng/hộp 400 gram. Anh cho biết: “Một năm chỉ có một mùa trái xay, trái ăn chua chua ngọt ngọt nên nhiều chị em thích lắm!”.
Trái xay to chừng 2cm, có hình bầu dục hơi dẹp, lúc ở trên cây vỏ màu đen tuyền, mịn như nhung nên còn có tên gọi là xay nhung hay trái nhung. Khi hái xuống, quả chín thì đổi sang màu nâu hoặc màu vàng mơ. Vỏ bên ngoài khá giòn, chỉ cần dùng tay ấn nhẹ là sẽ vỡ, để lộ ra lớp thịt bên trong. Thịt bên trong trái thường có màu vàng đậm, xốp và mềm; khi ăn vào miệng, có vị chua, nhưng để lâu hơn một chút sẽ thấy vị ngọt thanh.
Theo anh Trường, trái xay có mùi vị rất lạ, đặc trưng của một loại trái cây rừng nên không bao giờ bị nhầm lẫn với các loại trái cây khác. Say có thể dùng để ăn sống hay thường thì được đem rim chung với đường. Đây là một món ăn được các bạn trẻ rất yêu thích. Trái này ban đầu dân dã nhưng ngày càng hiếm, xuất hiện nhiều ở Gia Lai và lác đác ở vài cánh rừng rậm thuộc phía Bắc thị xã Ninh Hòa (Khánh Hòa) và Tuy Hòa (Phú Yên), Quảng Ngãi.
Anh cho biết nhiều khách đặt mua trái xay vì nó lạ, chưa được ăn bao giờ. Nhưng cũng nhiều khách ăn quen, thấy ngon nên đặt nhiều. Anh Trường thường làm xay rim đường, muối ớt chia theo hộp bán cho khách. Do số lượng có hạn nên nhiều khách đặt mua về dữ trữ ăn dần. Trung bình mỗi ngày anh bán được 15 - 20 hộp xay rim, ngày đông khách bán được hơn 30 hộp/ngày. Người mua chủ yếu là sinh viên và các chị em làm văn phòng.
Giá xay mua tận vườn ở địa phương giá 30.000 - 35.000 đồng/kg. Tuy nhiên, khi về đến các thành phố, loại quả này có giá cao gấp nhiều lần. Anh Trường lý giải, do số lượng quả có hạn theo mùa, công vận chuyển xa tốn kém nên về nội thành giá bán cao. “Tuy nhiên, năm nay vào mùa mưa nhiều, trái không ngon như năm trước nên giá đã giảm xuống vài chục nghìn/kg”, anh cho biết.
Chị Linh, chủ một đại lý bán xay rim ở Gia Lai, cho biết năm nay bán xay kiếm lời lớn. Chị nhập xay giá chưa đến 35.000 đồng, về chế biến rim đường, muối ớt bán lẻ cho khách giá 150.000-210.000 đồng/kg. Tính ra mỗi kg, chị Linh lời được đến hơn 100.000 đồng. "Cửa hàng bán online nên khách hàng từ các nơi gọi đến đặt mua. Nhiều người ở Hà Nội, thậm chí ở Lào Cai, Lạng Sơn cũng gọi 'ship' hàng. Khách hàng mua đông nên nhiều khi cháy hàng, thậm chí không có để bán" - chị nói.
Tuy nhiên, theo chị Linh xay rim cũng chỉ bán theo thời vụ. Người bán tranh thủ kiếm lời vào khoảng hai tháng 7 và 9. Chị Linh cũng phải nhập gom ở quê và các vùng lân cận về chế biến nên có giá đắt.
Còn tại thị trường Hà Nội, loại quà vặt này khá mới lạ nên hiện chỉ 1 - 2 hàng bán. Giá quả xay tươi dao động 200.000 - 250.000 đồng/kg. Phương Liên, chủ một hàng quả đặc sản online Thanh Xuân, Hà Nội, cho biết do thấy người Hà Nội chuộng các loại quà lạ, nên nhập vài cân để bán thử nghiệm. Mới chào hàng trên mạng xã hội, Liên cho biết, khách hỏi khá nhiều vì tò mò.
Chị Thanh Hương - một tín đồ của loại quà vặt này, cho biết có thời gian sống ở Sài Gòn, thấy trái xay ăn ngon nên "nghiện". Sau phải chuyển công tác về Lào Cai nên vào mùa tháng 7 năm nào, Hương cũng đặt mua qua mạng ở Sài Gòn, gửi theo xe ra. "Ăn quả xay một lần là mê luôn. Lúc đầu ăn chua chua nhưng sau thấy ngọt lịm" - Hương nói. Chị cho biết, chỉ mùa năm nay đã đặt mua hơn 5 hộp xay rim về ăn và làm quà cho người thân.
