Tại hội nghị tổng kết ngành ngân hàng (NH) năm 2015, Thống đốc NH Nhà nước Nguyễn Văn Bình chia sẻ thời điểm cuối năm 2011, nhiệm vụ đặt ra cho cả ngành NH thật sự khó khăn khi vừa phải giảm lạm phát, ổn định thị trường và giảm lãi suất. Trên thực tế, lạm phát đã được kiềm chế từ mức 18,3% năm 2011 xuống 6,8% và năm 2015, tỉ lệ lạm phát ở mức thấp nhất trong vòng 5 năm qua, chưa tới 1%. “Khi đạt được kiềm chế lạm phát, ổn định tỉ giá tiến tới khôi phục thanh khoản hệ thống NH, trên cơ sở đó giảm mặt bằng lãi suất. Những gì đạt được trong 5 năm qua là tiền đề, bài học để triển khai trong 5 năm tới” - Thống đốc Nguyễn Văn Bình nói.

Qua thời lãi suất cao chót vót

Theo NH Nhà nước, trong năm 2015, tăng trưởng tín dụng đạt khoảng 18%, huy động tăng 13,59% và mặt bằng lãi suất tiếp tục giảm khoảng 0,2%-0,5% so với năm trước góp phần hỗ trợ tích cực cho hoạt động sản xuất kinh doanh. NH Nhà nước đã duy trì ổn định lãi suất điều hành, trần lãi suất huy động bằng VNĐ kết hợp với giảm lãi suất USD nhằm bảo đảm duy trì chênh lệch hợp lý giữa lãi suất VNĐ và lãi suất USD. Nếu so với thời điểm cuối năm 2011, mặt bằng lãi suất giảm khoảng 50%, tiếp tục yêu cầu giảm lãi suất các khoản vay cũ.

Còn nhớ, năm 2011, nền kinh tế Việt Nam và cả hệ thống NH đứng trước nhiều gian nan, thử thách do tác động của khủng hoảng tài chính toàn cầu và những bất cập nội tại nền kinh tế. Lạm phát tăng lên 18,13%, gây khó khăn cho đời sống người dân và hoạt động sản xuất, kinh doanh, tạo áp lực đối với việc thực hiện các mục tiêu ổn định vĩ mô. Lãi suất cho vay lên tới 20%-25%/năm, nhiều tổ chức tín dụng vượt trần lãi suất huy động (14%/năm) gây xáo trộn trên thị trường tiền tệ và khó khăn cho doanh nghiệp trong hoạt động sản xuất kinh doanh.

“Quy mô của nhiều NH còn nhỏ nhưng tốc độ tăng trưởng tín dụng cao khoảng 23%-50% trong nhiều năm, dẫn đến rủi ro tín dụng lớn. Một lượng lớn tín dụng chảy vào lĩnh vực bất động sản và chứng khoán. Thanh khoản của hệ thống tổ chức tín dụng thiếu hụt nghiêm trọng, lãi suất liên NH tăng cao, có thời điểm lên đến trên 30%/năm, tiềm ẩn nguy cơ đổ vỡ hệ thống, các tỉ lệ an toàn vốn của từng NH và toàn hệ thống sụt giảm” - đại diện NH Nhà nước phân tích.

Cần giảm thêm lãi suất trung dài hạn

Tổng giám đốc một doanh nghiệp xuất khẩu ngành nhựa phân tích, khoảng 5 năm trước, khi lãi suất cho vay lên tới 23%-25%/năm, rất nhiều doanh nghiệp đã phá sản vì không cầm cự được với mức lãi suất quá cao và tác động từ suy thoái kinh tế thế giới. Nay, lãi suất đã dễ thở hơn rất nhiều giúp doanh nghiệp giảm chi phí lãi vay. Tính chung, mức lãi suất bình quân hiện nay đã về ngang bằng hoặc thấp hơn cả giai đoạn 2005-2006 là thời kỳ kinh tế phát triển ổn định, hỗ trợ tích cực trong việc tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp...

Hơn nữa, trong bối cảnh cạnh tranh khi Việt Nam hội nhập sâu rộng với thế giới là lãi suất trung dài hạn cần giảm thêm và ổn định để doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư máy móc, đổi mới công nghệ nhằm nâng sức cạnh tranh. Bởi so với các nước trong khu vực, hiện cộng đồng doanh nghiệp vẫn dựa chủ yếu vào nguồn vốn tín dụng từ NH thương mại nên sẽ chịu ảnh hưởng rất lớn khi lãi suất biến động.

Trong khi đó, theo Ủy ban giám sát tài chính quốc gia, năm 2016, lãi suất sẽ chịu sức ép từ nhiều yếu tố như cầu tín dụng tăng cao hơn, xu hướng tăng lãi suất USD trên thị trường thế giới làm thu hẹp khoảng cách giữa lãi suất nội tệ và ngoại tệ khiến khả năng giảm lãi suất của NH Nhà nước khó khăn hơn...

Bài và ảnh: LINH ANH