Ông Đào Trường Thi, Giám đốc BHXH huyện Quế Võ (tỉnh Bắc Ninh), cho biết tính đến tháng 9-2022, BHXH huyện Quế Võ đang quản lý 1.911 người tham gia BHXH tự nguyện, con số này đã giảm 352 người so với cuối năm 2021. Thực tế, toàn huyện phát triển mới được 533 người tham gia BHXH tự nguyện, tuy nhiên đã có 219 người dừng tham gia và chuyển đóng BHXH bắt buộc 666 người.

Số người tham gia BHXH tự nguyện thấp

Theo ông Thi, việc phát triển đối tượng tham gia BHXH tự nguyện ở Quế Võ gặp nhiều khó khăn là do huyện có nhiều khu công nghiệp, cụm công nghiệp, nơi tập trung phần đông những người trong độ tuổi lao động của địa phương vào làm việc. Do đó, người trong độ tuổi lao động thì đã tham gia BHXH bắt buộc, số còn lại là người già, người làm nghề tự do với thu nhập thấp nên không có điều kiện tham gia BHXH tự nguyện.

Ngoài ra, hơn 2 năm qua, do ảnh hưởng dịch COVID-19, nhiều doanh nghiệp phải thu hẹp sản xuất, cắt giảm lao động, nhiều lao động chính trong các gia đình mất việc làm hoặc việc làm bấp bênh theo mùa vụ, thu nhập không ổn định. Trong thời gian 3 tháng cuối năm 2021, cùng với việc hướng dẫn người lao động gặp khó khăn do bị ảnh hưởng bởi dịch COVID-19 đã nghỉ việc làm hồ sơ nhận hỗ trợ từ quỹ bảo hiểm thất nghiệp, BHXH huyện đã tích cực vận động người lao động tiếp tục tham gia BHXH tự nguyện ở mức thu nhập thấp để duy trì thời gian tham gia. Khi có việc làm, quay lại thị trường lao động thì họ chuyển đóng BHXH bắt buộc.

Theo ông Thi, thời gian qua, trên địa bàn huyện Quế Võ cũng có nhiều lao động rút BHXH một lần. Những người này đa số là lao động làm công nhân tại các doanh nghiệp trở về địa phương đã có thời gian đóng BHXH bắt buộc ở các công ty, nhiều người có thời gian đóng BHXH bắt buộc gần 10 năm. Họ mất việc vì COVID-19 nên đã quay về địa phương và rút BHXH một lần để trang trải cuộc sống. Chỉ tính từ tháng 1 đến ngày 31-8-2022, đã có hơn 1.320 trường hợp người lao động đến BHXH huyện làm thủ tục hưởng BHXH một lần. Nhiều người dù rất muốn giữ lại sổ BHXH để dành sau này nhận lương hưu nhưng do có nhiều thứ phải chi tiêu nên họ quyết định rút BHXH một lần để lo cho gia đình trong lúc khó khăn. Bên cạnh đó, có người còn đắn đo về lợi ích giữa việc đóng BHXH tự nguyện với việc gửi tiền tiết kiệm hoặc đầu tư sản xuất kinh doanh nên họ từ chối tham gia BHXH tự nguyện mà chọn hưởng chế độ BHXH một lần.

Cán bộ BHXH huyện Quế Võ đến tận nhà truyên truyền chính sách BHXH tự nguyện cho người dân. Ảnh: BHXH Quế Võ

Khuyến nghị nhiều giải pháp

Nhiều ý kiến cho rằng sau khi tăng mức đóng tối thiểu BHXH tự nguyện từ ngày 1-1-2022, số lượng người tham gia có xu hướng giảm. Theo đó, mức đóng BHXH tự nguyện thấp nhất (đã trừ số tiền nhà nước hỗ trợ) là 297.000 đồng/tháng, tăng 158.400 đồng/tháng so với mức đóng BHXH tự nguyện năm 2021 (138.600 đồng/tháng). Tuy nhiên, do ảnh hưởng dịch COVID-19 nên thời gian qua người lao động gặp không ít khó khăn về tài chính, cùng với tâm lý lo ngại, chưa hiểu rõ ý nghĩa của việc tăng mức đóng dẫn đến số người tham gia BHXH tự nguyện thời gian qua chưa cao.

Các chuyên gia cho biết qua khảo sát tại một số địa phương cho thấy ở mỗi địa phương đều có những cách làm riêng để phát triển người tham gia BHXH tự nguyện. Tuy nhiên, còn nhiều cách làm cần phải cải thiện như: công tác tuyên truyền trực tiếp và mạng lưới tổ chức dịch vụ thu hiệu quả nhưng tốn kém và mất thời gian. Tài liệu truyền thông kém hấp dẫn và thông tin chưa rõ ràng nên chưa thu hút người dân tiếp nhận…

Theo báo cáo của BHXH Việt Nam, lũy kế từ đầu năm đến hết tháng 8-2022 số người tham gia BHXH tự nguyện là 1.333.369 người, đạt 58,54% kế hoạch của ngành đề ra năm 2022; tăng 12,35% so với cùng kỳ năm 2021; tăng 8,03% so với hết năm 2021. Để thu hút người lao động tham gia BHXH tự nguyện, BHXH Việt Nam xác định truyền thông phải "đi trước một bước". Ngành BHXH đã thực hiện linh hoạt, đa dạng các giải pháp như chủ động, sáng tạo thực hiện mô hình truyền thông trực tiếp, kết hợp với truyền thông trực tuyến và truyền thông theo nhóm nhỏ. Một trong những giải pháp hữu hiệu là BHXH các địa phương đã lồng ghép các buổi đối thoại, nói chuyện chuyên đề về BHXH tự nguyện trong những buổi họp dân phố, thôn, bản; tổ chức các cuộc thi tìm hiểu kiến thức về BHXH tự nguyện, cuộc thi tư vấn viên, tuyên truyền viên ở các địa phương đã góp phần phổ biến sâu rộng hơn kiến thức BHXH tự nguyện trong cộng đồng dân cư.