Riêng hoạt động chuyển hóa dinh dưỡng ở người cao tuổi khác rất nhiều so với lúc còn trẻ do sự thèm ăn của họ đã giảm.
Thức ăn hằng ngày chỉ cần đủ để cung cấp năng lượng, giúp cơ thể hoạt động và duy trì sự sống. Nhu cầu năng lượng ở người cao tuổi giảm 30% so với tuổi 20. Theo Viện Dinh dưỡng quốc gia, người trên 60 tuổi chỉ cần 1.900 Kcal/ngày ở nam và 1.800 Kcal/ngày ở nữ. Tim mạch và xương khớp là 2 căn bệnh rất hay gặp ở người có tuổi.
Chế độ ăn hằng ngày cần cung cấp đủ protid (chất đạm), lipid (chất béo), carbohydrate (chất bột đường), vitamin và khoáng tố. Nói đến lipid thì một chế độ ăn khỏe mạnh cho người không bệnh tật cũng như người bệnh phải có ít cholesterol và nhiều axít béo không no, đó là các axít béo đơn không no và axít béo đa không no.
Axít béo đơn không no (MUFA) còn gọi là axít béo omega-3. MUFA có nhiều trong dầu hạt điều, dầu đậu phộng, dầu ôliu, dầu hạt hạnh nhân, mỡ của một số loại cá vùng biển lạnh như cá ngừ, cá hồi. Chất béo này được xem là tốt cho tim mạch vì làm giảm LDL (cholesterol xấu) trong máu mà không làm giảm HDL (cholesterol tốt). Các thầy thuốc khuyên người bình thường nên dùng chất béo loại này ở mức 15% tổng năng lượng do khẩu phần ăn mang lại.
Axít béo đa không no (PUFA) còn gọi là axít béo omega-6. PUFA có nhiều trong dầu hạt hướng dương, dầu đậu nành, dầu mè, dầu hạt bắp. Nó có tác dụng làm giảm LDL trong máu nhưng cũng làm giảm HDL. Vì vậy, không nên dùng chất béo này quá 10% tổng năng lượng.
Để tránh hấp thu cholesterol trong thức ăn từ ruột, cần bổ sung các sterol thực vật. Các sterol (phytosterol) là chất tự nhiên với lượng nhỏ trong nhiều loại củ quả, hạt (hạnh nhân), đậu, mầm, rau các loại… Các sterol có tác dụng hạ cholesterol máu rất tốt nhờ ngăn cản cholesterol từ thức ăn ở ruột hấp thu vào máu. Chúng có ưu điểm là hạ LDL (nhưng không làm giảm HDL), giúp phòng ngừa bệnh tim mạch và đột quỵ.
Ngoài thịt, cá, trứng, sữa, một chế độ ăn đầy đủ không thể thiếu rau củ quả. Các nhà khoa học tại Viện Nghiên cứu thực phẩm Norwich (Anh quốc) cho biết dưỡng chất glucoraphanin được chiết xuất từ mầm bông cải xanh, còn gọi là súp lơ xanh, cải thiện nhiều phản ứng hóa học khác nhau, đóng vai trò cung cấp năng lượng cho tế bào, giúp các tế bào hoạt động ổn định.
Bên cạnh đó, để có một bộ xương chắc khỏe, cần cung cấp cho cơ thể canxi và vitamin D (đặc biệt là vitamin D3) với một lượng vừa đủ và cân đối. Ở người trưởng thành, lượng canxi cần cung cấp hằng ngày từ 1.000-1.200 mg và vitamin D là 400 UI. Vitamin D3 (calcitriol) làm tăng hấp thu canxi và phốt pho từ ruột. Ngoài ra, vitamin D3 còn kích thích tạo cốt bào (tế bào tạo xương), sản xuất osteocalcin giúp đưa canxi từ máu vào cố định tại khung xương, phòng loãng xương. Khám phá mới đây còn cho thấy osteocalcin gia tăng sản xuất insulin từ tuyến tụy và tăng nhạy cảm insulin ở mô ngoại vi, giúp phòng ngừa và điều trị tốt đái tháo đường. Một chế độ ăn đầy đủ protein, canxi, phốt pho, vitamin D, vitamin K2 và các nguyên tố vi lượng (kẽm, borum, silic, đồng, magiê) giúp xương vững chắc.
Ở người lớn tuổi, sự hấp thu các dưỡng chất, vitamin, khoáng tố từ ruột bị suy giảm, dẫn đến thiếu hụt các chất này. Các vitamin A, C, E tham gia vào phản ứng chống ôxy hóa của cơ thể, giúp kéo dài tuổi thọ. Một chế độ ăn đầy đủ dưỡng chất không chỉ có ích cho người đứng tuổi mà còn cả những người ăn uống kém hay người cần phục hồi nhanh sức lực.
Bác sĩ Ngô Văn Tuấn
