Một trong những lý do mà người nghiện thuốc lá khó từ bỏ là cảm giác thèm muốn gia tăng, đồng thời những khó chịu và phiền muộn tan biến khi họ có điếu thuốc lá. Sự thỏa mãn tiêu cực đó được vùng não có tên gọi habenula kiểm soát, với 2 chất dẫn truyền thần kinh acetylcholine và glutamate có liên quan đến sự lệ thuộc vào nicotine.

Kiểm soát dẫn truyền thần kinh

Trong nghiên cứu được công bố trên Tạp chí eLife đầu tháng 12, PGS-TS Ines Ibanez-Tallon tại phòng thí nghiệm sinh học phân tử thuộc ĐH Rockefeller - Mỹ và cộng sự cho thấy acetylcholine điều tiết glutamate truyền tín hiệu đến habenula, thể hiện một cơ chế quan trọng dẫn đến lệ thuộc vào nicotine. PGS-TS Ibanez-Tallon giải thích: “Chúng ta từng biết rằng cả 2 chất dẫn truyền thần kinh giữ vai trò quan trọng đối với các tế bào thần kinh ở habenula. Phát hiện lần này nói về cách thức chúng tương tác để cùng tác động và củng cố thêm chứng nghiện”.

Chất dẫn truyền thần kinh được xem là tín hiệu thông tin bằng hóa chất bên trong não bộ. Chúng được chứa đựng trong cấu trúc hình trụ gọi là túi chứa (vesicle) ở 2 đầu tế bào thần kinh. Khi nhận được tín hiệu nào đó, tế bào thần kinh sẽ phóng thích hóa chất bên trong túi chứa này vào khớp thần kinh nhằm truyền tín hiệu đó sang tế bào thần kinh kế cận. Tế bào có thể lập lại chu trình của chất dẫn truyền thần kinh đó thông qua hiện tượng tái hấp thu trở lại - quá trình cho phép chúng kiểm soát chính xác số lượng chất dẫn truyền thần kinh ở khớp thần kinh.  

Để hiểu cách thức vận hành của các chất dẫn truyền thần kinh này, nhóm nghiên cứu đã tạo nên loại chuột không có gien liên quan đến quá trình tạo thành acetylcholine ở tế bào thần kinh tại habenula. Họ nhận thấy việc loại trừ acetylcholine sẽ ảnh hưởng đến glutamate tại vùng não này theo 2 cách: Thứ nhất, số lượng glutamate tiết ra bị giới hạn và thứ hai, sự tái hấp thu trở lại túi chứa bị mất cân đối. Cả 2 cơ chế này đều tác động đến khả năng kích thích của tế bào thần kinh, dẫn tới sự truyền tín hiệu bình thường bị gián đoạn. Căn cứ vào phát hiện này, nhóm nghiên cứu cho rằng acetylcholine điều tiết khối lượng glutamate đi vào khớp thần kinh theo tần số nào đó cũng như điều chỉnh mức độ glutamate được chứa trong túi.

Tác động đến hành vi  

Nhóm nghiên cứu giải thích rằng ngay cả một xáo trộn nhỏ trong mối cân bằng về chất dẫn truyền thần kinh ở não cũng có thể biểu hiện qua thay đổi về hành vi. Trong trường hợp của acetylcholine, nó có thể ảnh hưởng đến khả năng đương đầu với chứng nghiện của chúng ta. Xem xét về hành vi, thử nghiệm cho thấy chuột bị tách acetylcholine ra khỏi habenula không còn nhạy cảm với sự sảng khoái do nicotine mang lại cũng như không phát triển khả năng cần tiếp tục dung nạp nicotine. Ngoài ra, những chú chuột này không có triệu chứng giống như cai nghiện như gãi và run. Phát hiện mới và những chứng cứ khác nữa cho thấy không có acetylcholine, chứng nghiện nicotine không xảy ra.

 Các nhà khoa học nhận định rằng nghiên cứu của họ giúp chúng ta hiểu thêm về sự vận hành của não liên quan đến chứng nghiện thuốc lá và có thể kể cả nghiện thuốc phiện, cần sa, nêu triển vọng về phương pháp cai nghiện mới.

Trúc Lâm