Tăng thuế, tăng ngân sách

Để thực hiện mục tiêu giảm tỉ lệ hút thuốc của chiến lược quốc gia, một trong những biện pháp quan trọng nhất là sử dụng công cụ thuế đối với các sản phẩm thuốc lá. Điều 6 trong Công ước khung về kiểm soát thuốc lá cũng ghi rõ “các biện pháp về giá và thuế là công cụ hiệu quả và quan trọng để giảm tiêu dùng thuốc lá”. Kinh nghiệm các nước cũng cho thấy biện pháp thuế đóng góp tới 50%-60% vào việc giảm tiêu dùng thuốc lá. Bài học kinh nghiệm của Thái Lan cho thấy tăng thuế thuốc lá thường xuyên được chứng minh là chính sách cùng thắng và không ảnh hưởng tới ngành công nghiệp thuốc lá. Từ năm 1994 đến 2012, chính phủ nước này thực hiện 10 lần tăng thuế thuốc lá (mức thuế 85% của Thái Lan tương đương 567% thuế theo giá xuất xưởng của Việt Nam). Nhờ đó, giá thuốc lá tăng từ 15 baht/bao lên 65 baht/bao, làm tỉ lệ hút thuốc ở nam giới giảm từ hơn 59% năm 1991 xuống còn chưa đến 42% vào năm 2011. Tương tự, nước này cũng ghi nhận xu hướng giảm tiêu dùng trong nữ giới và thanh thiếu niên.

Giảm 4 triệu người hút thuốc lá

Brazil cũng là một nước áp dụng thành công chính sách tăng thuế thuốc lá và đã làm giảm đáng kể số người hút thuốc. Cụ thể, từ năm 2006 đến 2013, tại Brazil, thuế tiêu thụ đặc biệt cho mỗi bao tăng 116% (giá thuốc lá thực trung bình tăng 74%). Trong giai đoạn này, doanh số bán thuốc lá trong nước giảm 32%, tuy nhiên, doanh thu từ thuế tiêu thụ đặc biệt tăng 48%.

Với việc áp dụng tăng thuế, số người hút thuốc ở Brazil giảm từ 21 triệu người năm 2006 còn 17 triệu người năm 2013. Những nghiên cứu tại Brazil cho thấy số người hút thuốc giảm là do họ bỏ thuốc hoặc giảm số lượng hút hằng ngày chứ không phải vì chuyển sang hút thuốc lá lậu.

Từ năm 2006 đến 2013, doanh thu chính phủ từ các loại thuế tiêu thụ đặc biệt thuốc lá đã tăng từ 3,5 tỉ real lên 5,1 tỉ real, năm 2013 không thay đổi. Doanh thu tăng 48% ngay cả khi doanh số bán hàng giảm.

Theo thông tin từ Chương trình Phòng chống tác hại thuốc lá (Bộ Y tế) bằng chứng từ các nước có mức thu nhập khác nhau cho thấy việc tăng giá thuốc lá có tác động mạnh đến giảm nhu cầu. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc thuế cao hơn khiến một bộ phận người hút thuốc lá bỏ thuốc và ngăn chặn một bộ phận người trẻ không bắt đầu hút thuốc. Bên cạnh đó, những người tiêu dùng có thu nhập thấp sẽ có phản ứng mạnh hơn với sự thay đổi giá thuốc. Thanh thiếu niên chính là những đối tượng cân nhắc nhiều hơn so với người lớn khi giá thuốc lá tăng.

Ông Lương Ngọc Khuê, Giám đốc Quỹ Phòng chống tác hại của thuốc lá (Bộ Y tế), nhận định tăng thuế thuốc lá sẽ giúp tăng giá thuốc lá và đây là một trong những biện pháp hiệu quả nhất giúp ngăn ngừa thanh thiếu niên tập hút thuốc lá và giúp những người đang hút thuốc lá giảm hay bỏ hút thuốc nhằm góp phần giảm bệnh tật và tử vong do sử dụng thuốc lá gây ra. Giá thuốc lá càng cao, khả năng tiếp cận với thuốc lá của thanh thiếu niên nói riêng, người hút thuốc càng ít đi.

Bài và ảnh: Hải Anh