Chia sẻ tại buổi truyền thông về chăm sóc dinh dưỡng cho người lao động bị ảnh hưởng bởi Covid-19 trong khuôn khổ Dự án "Vì mẹ và bé – Vì tầm vóc Việt", chuyên gia Lê Thị Thu Hà cho biết, để biết một loại thực phẩm có "bổ" hay không chúng ta cần quan tâm tới thành phần dinh dưỡng của thực phẩm, đối tượng và mục đích sử dụng thực phẩm.
Chuyên gia dinh dưỡng Lê Thị Thu Hà trong buổi truyền thông về dinh dưỡng cho người lao động tại Hà Nam
Có tám nhóm thực phẩm cơ bản cung cấp bốn nhóm chất dinh dưỡng tương ứng là đạm (protein), béo (lipid), bột đường (cacbohydrat) và vitamin, khoáng chất. Mỗi nhóm chất dinh dưỡng đóng một vai trò quan trọng khác nhau trong việc duy trì và phát triển cơ thể sống. Và việc cần tăng cường bổ sung chất dinh dưỡng nào là tuỳ vào tình trạng sức khoẻ của từng cá thể cũng như mục đích sử dụng.
Một bệnh nhân suy thận trước chạy thận cần tuân thủ một chế độ dinh dưỡng khắt khe, hạn chế đạm (protein) trong khẩu phần. Vậy nên việc ăn thận để bổ thận là hoàn toàn sai lần vì hàm lượng đạm cao trong thận động vật có thể làm tăng mức độ suy thận của bệnh nhân nếu ăn nhiều.
Tương như vậy, một bệnh nhân tim mạch như bị suy tim và xơ vữa động mạch nếu áp dụng quan niệm trên sẽ tăng dẫn tới tình trạng nguy hiểm cho sức khoẻ vì tim động vật có chứa rất nhiều chất béo no, cholesterol, v.v. Bệnh nhân tim mạch lớn tuổi mà ăn nhóm thực phẩm này nhiều thì sẽ gia tăng nguy cơ đột quỵ.
Một trong những tranh luận sổi hiện nay là việc ăn gan động vật, đặc biệt là gan lợn. Xét và mặt dinh dưỡng, gan lợn có giá trị dinh dưỡng cao bởi có nhiều chất đạm, sắt, vitamin nhóm B, các loại men như men tiêu hóa, men thải độc. Vitamin A có trong gan còn có tác dụng bổ mắt, tăng cường sức đề kháng, sinh trưởng và phát triển ở trẻ. Thành phần các chất trong 100g gan lợn chứa 21,3 g chất đạm, 25 mg sắt, 8.700 mcg vitamin A, vitamin B, D, axit folic, nicotilic, v.v.
Gan cũng là thực phẩm có tác dụng chữa trị và phòng chống thiếu máu rất tốt. Đặc biệt, gan lợn có hàm lượng vitamin A cao hơn hẳn các thực phẩm khác như thịt, cá, trứng, sữa, v.v. Chưa hết, lượng collagen trong gan lợn dồi dào có thể làm chậm quá trình lão hóa da, tăng cường sự mịn màng và săn chắc cho da.
Tuy nhiên, gan lợn lại chứa lượng lớn cholesterol, trong khi đây là chất gây những ảnh hưởng xấu tới sức khoẻ. Hơn nữa, gan lợn cũng là cơ quan chuyển hoá, nơi chứa những chất cặn bã, tồn dư như kim loại nặng và kháng sinh nếu được sử dụng trong quá trình chăn nuôi. Gan cũng có thể chứa nhiều vi sinh vật và ký sinh trùng.
Trên nền một bệnh nhân viêm gan, ung thư gan, v.v. thì bổ sung nhiều gan trong chế độ ăn là không hợp lý, chưa kể tới nguy cơ mất an toàn thực phẩm. Cũng cần hạn chế ăn gan ở những bệnh nhân mắc các bệnh rối loạn lipid máu, tim mạch, tăng huyết áp, v.v. Khi sử dụng gan lợn cần lựa chọn gan lợn khỏe mạnh, mềm mượt, có màu sắc tươi sáng, không có những màu sắc bất thường và cần sơ chế gan kỹ lưỡng trước khi chế biến.
Cũng có quan niệm ăn óc lợn giúp trẻ thông minh, lanh lợi và giúp người cao tuổi giúp khắc phục tình trạng đau đầu, chóng mặt. Xét về khía cạnh dinh dưỡng trong 100g óc lợn có chứa các thành phần là 9g chất đạm (protein), 9.5g chất béo(lipid), 7mg canxi, 0.3g photpho, 2.5g cholesterol, 1.6mg sắt, 0.14mg B1, 0.2mg B2...
Với thành phần dinh dưỡng như trên, óc lợn giúp tăng cường tuần hoàn máu lên não được tốt hơn, hạn chế giảm trí nhớ đối với phụ nữ mang thai và người cao tuổi cũng như giúp trẻ phát triển tốt về não bộ. Tuy nhiên, óc lại chứa hàm lượng cholesterol cao, nếu sử dụng thường xuyên sẽ gây ảnh hưởng xấu tới sức khoẻ. Do vậy, chỉ nên ăn từ 1-2 lần/tuần với khoảng 30 – 50g/lần.
Có thể khẳng định quan niệm "ăn gì bổ nấy" là không chính xác. Việc ăn thực phẩm gì để tốt cho sức khỏe, đặc biệt là những người có bệnh, cần dựa trên thành phần và giá trị dinh dưỡng của mỗi loại thực phẩm và nhu cầu của cơ thể. Mỗi người chúng ta cũng nên hình thành thói quen đọc nhãn thực phẩm hay tìm hiểu thành phần, hàm lượng các chất dinh dưỡng có trong thực phẩm để đưa ra những lựa chọn phù hợp với mỗi cá thể và gia đình.
Dự án "Vì mẹ và bé - Vì tầm vóc Việt" năm 2022 do Quỹ Vì tầm vóc Việt, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam và Dược phẩm Hoa Linh phối hợp triển khai với sự đồng hành của Tập đoàn TH. Dự án nhằm mục tiêu cải thiện sức khỏe thể chất và tinh thần cho người lao động trong các nhà máy – khu công nghiệp và trẻ em bị ảnh hưởng bởi đại dịch Covid-19.