Ít ai ngờ, Khởi Khe từng là thôn gần như nghèo nhất ở mảnh đất Phong Hải. Người dân từng vật lộn với lúa, ngô nhưng cũng chỉ đủ ăn. Khởi Khe của hôm nay đã khác xưa rất nhiều.

Chặt cành, tỉa lá quế bán lấy tiền mỗi ngày cũng kiếm được vài trăm nghìn đồng

Từ trung tâm thị trấn Nông trường Phong Hải, qua con đường độc đạo, ngoằn ngoèo chừng 5 cây số thì tới thôn Khởi Khe. Cả đoạn đường, chúng tôi đi chầm chậm, vừa để trò chuyện, vừa ngắm những đồi quế xanh ngắt, vút cao.

Ông Lê Xuân Cương, Phó Chủ tịch UBND thị trấn kể, chuyện về Khởi Khe như một kỳ tích. Từ một thôn gần như nghèo khó nhất, nay trở thành “xóm biệt thự”, ai có dịp ghé qua đều trầm trồ thán phục. Tất cả đều nhờ vào việc trồng rừng, mà cụ thể là cây quế.

Khoảng những năm – 1987, cây quế bắt đầu được người dân Khởi Khe đưa về đây. Ban đầu chỉ có hai hộ trồng thử, diện tích chỉ ngang vườn cây ăn quả trước nhà. Tới nay, quế đã lan ra nhiều thôn với tổng diện tích trên 580 ha. Trong đó, hơn 320 ha đã và đang trong thời kỳ cho khai thác. Dự kiến sang năm 2018, địa phương này sẽ quy hoạch trồng thêm khoảng 50 – 70 ha quế.

Theo ông Cương, khoảng 5 năm trở lại đây, quế được giá, lại đúng thời kỳ nhiều diện tích trồng trên 10 năm cho khai thác nên các hộ dân thu được một khoản tiền không nhỏ. Nhẩm tính, với một chu kỳ thu hoạch, một ha quế mang lại lợi nhuận trung bình trên dưới 600 triệu đồng. Đây là số tiền cực kỳ lớn với người những người dân bản địa – chủ yếu là đồng bào dân tộc thiểu số người Dao.

Ngồi uống nước với chúng tôi trong căn nhà khang trang, bà Bàn Thị Lê, thôn Khởi Khe vui mừng bảo, mọi thứ trong nhà tất cả đều từ cây quế. Gia đình bà Lê hiện đang trồng 7 ha quế, lan sang cả một số thôn lân cận. “Vụ quế năm ngoái, gia đình tôi thu được gần 700 triệu đồng. Thế là gom góp xây dựng căn nhà hết hơn 1 tỷ đồng, chưa kể tiền sắm nội thất”.

Những biệt thự tiền tỷ mọc lên giữa rừng quế bạt ngàn

Bà Lê bảo, hồi mới về Khởi Khe làm dâu, hai vợ chồng chở nhau bằng chiếc xe đạp cà tàng, ước bao giờ mới dựng được ngôi nhà ngói để ở, rồi có chiếc xe máy để đi. Nhưng kế sinh nhai khi đó chỉ quanh quẩn mấy bì ngô, dăm bịch thóc giống. Bà Lê nhớ mãi kỷ niệm, một vụ gieo hết 3 tạ thóc giống, cuối vụ bòn nhặt sạch sẽ được hơn 1 tấn lúa. Số thóc đó, xay xát ra, độn kèm với sắn mới đủ nuôi cả nhà. Nghĩ lại mà cơ cực!

Tới năm 1994, gia đình bà Lê mạnh dạn bỏ lúa, chuyển sang trồng quế. Vừa làm vừa học hỏi kinh nghiệm của những hộ đi trước, nương lúa năm nào dần phủ xanh một màu quế. “Trồng quế không vất vả nếu biết cách. Trong ba năm đầu thì dọn dẹp, làm cỏ mất công tí thôi. Sau ba năm, riêng công đi chặt tỉa, bán cành, lá quế mỗi ngày cũng được vài trăm nghìn. Còn bán cả cây thì phải hơn chục năm, quế mới đạt tiêu chuẩn chất lượng”, bà Lê tâm sự.

Ông Bàn Văn Tiến, cùng thôn Khởi Khe cho biết, năm 1995 cũng đánh quả liều bỏ lúa trồng quế. Đến nay, tổng diện tích quế của gia đình lên tới trên 10 ha. Trong đó, đã thu hoạch được gần 4 ha. Điển hình như năm 2015, tiền bán quế được 700 triệu đồng, ông Tiến đổ toàn bộ vào xây nhà. Diện tích còn lại, giờ đây mỗi ngày ông lên đồi, phát tỉa qua lại cũng kiếm được vài trăm nghìn. Giá cành, lá quế tươi được thương lái thu mua với giá 2.400 đồng/kg.

Trao đổi với PV NNVN, ông Đỗ Hồng Quân, Phó phòng NN-PTNT huyện Bảo Thắng cho biết, đến nay, địa phương này có 4.950 ha quế (tính cả diện tích đã khai thác). Định hướng phát triển, đến năm 2020 sẽ có thêm 500 ha quế được trồng mới. Như vậy, gần như 100% diện tích rừng SX tập trung cũng như phân tán ở huyện này đều phủ xanh bởi cây quế.

Nhờ có cây quế, đa phần các hộ dân đã thoát nghèo, vươn lên làm giàu

Về đầu ra, ông Quân cho biết, trên địa bàn hiện có 3 nhà máy chiết xuất tinh dầu quế quy mô lớn với tổng công suất trên 18.000 tấn nguyên liệu/năm gồm: Chi nhánh Cty TNHH Tinh dầu quế Việt Nam, Chi nhánh Cty CP TECHVINA và Cty TNHH An Nghiệp.

Tuy nhiên, 3 nhà máy này chưa hoạt động hết công suất do không đủ nguyên liệu. Ngoài ra, trên địa bàn các xã cũng có 3 cơ sở và trên 10 hộ thu mua vỏ quế, chưng cất tinh dầu quế quy mô hộ gia đình.