Nhiều người biết rằng việc luyện tập thể dục không chỉ khiến cơ thể khỏe mạnh mà còn trợ giúp rất nhiều cho sức khỏe tinh thần, có thể chữa trị chứng trầm cảm nhưng ít có nghiên cứu giải thích điều đó, đặc biệt là những thay đổi ở não bộ.

Minh mẫn và tráng kiện

Nghiên cứu trên cơ sở hình ảnh não của GS Richard Maddock và cộng sự tại ĐH California Davis (Mỹ) mới được công bố trên tờ The Journal of Neuroscience soi sáng về những chuyển hóa ở não bộ do vận động, đặc biệt là hoạt động của chất dẫn truyền thần kinh glutamate và GABA - giữ vai trò điều khiển mối liên lạc giữa các tế bào não vốn chi phối sức khỏe thể chất và tinh thần.

GS Maddock cho rằng nghiên cứu này đã giải thích câu hỏi còn tồn tại lâu nay: Là một cơ quan tiêu tốn năng lượng, sử dụng nhiều nhiên liệu dưới hình thức glucose và các carbohydrate khác khi tập luyện, não sẽ làm gì với nhiên liệu dư thừa? Ông giải đáp: “Theo quan điểm trao đổi chất, bài tập nặng là hoạt động khắt khe nhất mà não phải đương đầu, còn mạnh hơn cả khi tính toán hoặc chơi cờ nhưng không ai biết điều gì xảy ra với tất cả năng lượng đó. Rõ ràng, một trong những điều não làm là tạo ra thêm chất dẫn truyền thần kinh”. Những thay đổi quan trọng về cách não sử dụng năng lượng trong quá trình tập luyện đã phần lớn bị bỏ qua trong những nghiên cứu về sức khỏe não bộ. Một số phát hiện mới giải thích phần nào về tiêu thụ năng lượng của não qua vận động là những bước tiến quan trọng nhằm hiểu rõ hơn sự trao đổi chất phức tạp ở não khi tập luyện.

Để hiểu rõ việc tập luyện tác động lên não như thế nào, nhóm nghiên cứu đã chọn 38 tình nguyện viên khỏe mạnh tham gia đạp xe tại chỗ đạt đến khoảng 85% dự đoán nhịp tim tối đa. Để đo lường glutamate và GABA, các nhà khoa học thực hiện một loạt xét nghiệm hình ảnh cộng hưởng từ chức năng 3-tesla MRI để phát hiện quang phổ cộng hưởng từ hạt nhân để có thể nhận diện các thành phần trong đó, căn cứ vào biểu hiện từ của nguyên tử hydro trong phân tử. Họ đo mức độ GABA và glutamate tại 2 khu vực khác nhau ở não ngay trước và sau 3 khóa tập nặng kéo dài từ 8-20 phút rồi đối chiếu với nhóm không tập. Kết quả cho thấy ở những người đạp xe, glutamate và GABA tăng cao tại vùng vỏ não thị giác, vốn xử lý thông tin thị giác cũng như vùng vỏ não vành trước vốn giúp điều khiển nhịp tim và một số chức năng nhận thức, cảm xúc.

Chữa trị trầm cảm

Không chỉ soi sáng thêm về cơ chế chuyển hóa ở não khi vận động, những phát hiện nói trên cũng có thể giải thích tại sao việc tập luyện thể dục có thể trở thành yếu tố quan trọng để chữa trị trầm cảm và những rối loạn thần kinh khác liên quan đến sự thiếu hụt chất dẫn truyền thần kinh. Đây là chất điều khiển sự liên lạc giữa các tế bào não có khả năng điều hòa sức khỏe thể chất và tinh thần.

GS Maddock giải thích: “Đa số rối loạn trầm cảm thường được biểu thị qua sự cạn kiệt glutamate, GABA và những chất dẫn truyền thần kinh này trở lại bình thường khi sức khỏe tâm thần được phục hồi. Nghiên cứu của chúng tôi cho thấy sự tập luyện thể dục có thể kích hoạt các đoạn đường trao đổi chất, bổ sung các chất dẫn truyền thần kinh”.  

Do đó, phát hiện này còn cho thấy thể dục có thể được dùng như cách thức chữa trị trầm cảm, đặc biệt quan trọng đối với những bệnh nhân gặp phản ứng phụ do dùng thuốc chống trầm cảm dạng chất ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI) - vốn là thuốc điều chỉnh mức độ các chất dẫn truyền thần kinh. Trong những nghiên cứu tiếp theo, GS Maddock và cộng sự dự tính thí nghiệm với dạng luyện tập nhẹ như đi bộ để xem có những lợi ích tương tự không. Họ cũng định thử nghiệm trên bệnh nhân trầm cảm để xác định dạng thể dục nào có tác dụng chữa trị tốt nhất.

GS Maddock kết luận: “Chúng tôi đưa ra giải thích mới tại sao vận động thể lực thường xuyên góp phần quan trọng để chữa trị và phòng ngừa trầm cảm. Không phải mọi bệnh nhân đều có thể khỏi bệnh bằng luyện tập nhưng nhiều trường hợp được cải thiện. Các nghiên cứu giúp chúng ta xác định dạng bệnh nhân nào được chỉ định chữa trị bằng liệu pháp thể dục”.

Trúc Lâm