Viêm phổi là nguyên nhân mắc bệnh và tử vong hàng đầu ở trẻ em trên thế giới, nhất là tại các nước đang phát triển như Việt Nam. Bệnh viêm phổi có thể diễn tiến với 3 mức độ từ nhẹ đến nặng và rất nặng. Nếu không được xử trí đúng cách và kịp thời, bệnh nhi có thể suy hô hấp và tử vong.

Nguyên nhân và triệu chứng

Viêm phổi là bệnh lý viêm nhiễm của nhu mô phổi thường do virus, vi khuẩn gây ra. Viêm phổi xảy ra khi các tác nhân gây bệnh vượt qua hàng rào bảo vệ của cơ thể và xâm nhập vào đường hô hấp. Bệnh có thể lây truyền từ người này sang người khác. Đặc biệt, viêm phổi do virus có thể gây thành dịch nguy hiểm và ở trẻ càng nhỏ, diễn biến bệnh càng nhanh và nặng. Trẻ em bị suy dinh dưỡng, suy giảm miễn dịch, dị tật bẩm sinh về tim mạch, phổi, sinh non, sinh thiếu cân... thường rất dễ mắc bệnh.

Trẻ mắc bệnh viêm phổi hay có các triệu chứng như sốt, nhức đầu, ho khan hoặc ho có đàm, thở nhanh, đau ngực, mệt mỏi, gầy sút, nghe phổi có tiếng ran. Khi trẻ bị khó thở, cha mẹ có thể phát hiện bệnh viêm phổi ở trẻ bằng cách đếm nhịp thở của trẻ trong một phút bằng một đồng hồ có gắn kim giây. Cụ thể, trẻ thở nhanh khi:

- Trẻ dưới 2 tháng tuổi: Nhịp thở từ 60 lần/phút trở lên.

- Trẻ từ 2 đến dưới 12 tháng: Nhịp thở từ 50 lần/phút trở lên.

- Trẻ hơn 12 tháng: Nhịp thở từ 40 lần/phút trở lên.

Nếu trẻ thở nhanh theo lứa tuổi là trẻ đã bị viêm phổi. Viêm phổi nặng khi cha mẹ quan sát thấy 1/3 ngực dưới của trẻ bị lõm vào khi hít (bình thường thì 1/3 ngực dưới đầy lên khi hít vào). Viêm phổi rất nặng khi trẻ có kèm thêm các dấu hiệu sau: nôn tất cả mọi thứ, không bú được hay bỏ bú, li bì khó đánh thức, co giật, tím tái.

Trẻ em đang chờ khám tại Bệnh viện Nhi Đồng 1 (TP HCM) Ảnh: Hoàng Triều

Điều trị và phòng ngừa

Cha mẹ cần đưa trẻ đi khám và thường thì thầy thuốc sẽ cho thuốc kháng sinh trong 5-7 ngày. Nếu trẻ bị viêm phổi nặng thì cần cho trẻ nhập viện. Không được tự ý cho trẻ uống thuốc giảm ho vì ho là phản xạ tốt để tống xuất chất đàm ra khỏi đường thở làm thông thoáng đường thở.

Để giảm thiểu các nguy cơ mắc bệnh viêm phổi cũng như tránh các di chứng nguy hại cho trẻ, phụ huynh nên dọn dẹp sạch sẽ nhà ở, tạo sự thông thoáng, giảm mật độ người trong gia đình, không nên cho trẻ hít phải khói thuốc lá, bụi bặm. Nếu trong nhà có máy lạnh thì nên điều chỉnh sao cho sự chênh lệch nhiệt độ trong nhà và ngoài trời ở mức vừa phải để trẻ có thể thích ứng được.

Đưa trẻ đi tiêm chủng đúng lịch các vắc-xin như bạch hầu, ho gà, uốn ván, Hib, phế cầu, cúm…

Trẻ viêm phổi nên ăn uống gì?

Khi trẻ bị viêm phổi, bên cạnh điều trị bằng thuốc men cần phải cung cấp cho trẻ một chế độ dinh dưỡng hợp lý, cân đối và đầy đủ dưỡng chất để giúp tăng sức đề kháng cho trẻ, chống lại tác nhân gây bệnh.

Cha mẹ nên cho trẻ ăn nhiều thức ăn lỏng và uống nhiều nước để làm loãng đờm, dịu họng và giảm ho. Bổ sung một số thực phẩm tăng cường sức đề kháng như cho vài tép tỏi giã nát vào thức ăn của trẻ vì tỏi chứa allicin là một kháng sinh mạnh hơn cả penicillin, giúp kìm khuẩn hoặc diệt khuẩn. Ngoài ra, tỏi còn giúp tiêu đờm, giải độc, thông khiếu, thanh nhiệt rất tốt cho bệnh viêm phổi ở trẻ. Cho trẻ ăn nhiều loại cá như cá thu, cá hồi, cá trích... vì chúng chứa nhiều axít béo omega-3 có tác dụng chống viêm và đặc biệt rất tốt cho sự phát triển não của trẻ. Trẻ ho thường biếng ăn, vì vậy không nên kiêng khem các thức ăn có nguồn gốc hải sản như tôm, cua, hàu, hến, thịt gà; bổ sung các loại rau củ như cà chua, bông cải xanh, cà rốt, cam, quýt... Nên cho trẻ uống bổ sung vitamin C và viên kẽm hằng ngày.

Nếu trẻ còn bú thì nên giảm số lượng mỗi lần bú và tăng số lần bú lên để giúp trẻ dễ tiêu hóa và cung cấp đủ năng lượng. Khi trẻ đã ăn thức ăn đặc thì nên cho ăn uống như thường ngày với đủ 4 nhóm thức ăn: bột đường (cơm, cháo, bún, miến, khoai, mì, nui); đạm (thịt, cá, trứng, sữa); chất béo (dầu); vitamin, muối khoáng (rau củ quả).