Bộ Y tế cho biết theo thống kê của Tổng cục Thống kê đến hết năm 2016, dân số trung bình cả nước ước tính là 92,7 triệu người, tăng 1 triệu người so với năm 2015. Trong số này, dân số thành thị là hơn 32 triệu người (chiếm 34,6%); dân số nông thôn là 60,6 triệu người (chiếm 54,5%).
Trung bình mỗi gia đình Việt có 2,09 con
Tổng số nam giới là 45,75 triệu người (chiếm 49,5%), dân số nữ là 46,95 triệu người (chiếm 50,6%). Tuổi thọ trung bình của người dân Việt Nam đạt 73,4 tuổi, trong đó nữ sống thọ hơn nam với 76,1 năm so với 70,8 năm. Thống kê trong năm 2016 cũng cho thấy tổng tỉ suất sinh ước đạt 2,09 con/phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ và tiếp tục duy trì ở mức sinh thay thế. Các nghiên cứu cũng cho thấy tỉ số giới tính khi sinh là 112,2 bé trai/100 bé gái, thấp hơn so với năm 2015 (112,6).
Hiện dự thảo Luật Dân số đang được lấy ý kiến, trong đó đề xuất các cặp vợ chồng có quyền quyết định số con, thời gian sinh và khoảng cách giữa các lần sinh. Trong khi có ý kiến cho rằng việc nới lỏng quyền sinh con của các cặp vợ chồng dễ dẫn đến nguy cơ bùng nổ dân số thì nhiều chuyên gia lại cho rằng vấn đề đáng lo ngại nhất của dân số đó là việc người dân lười sinh, điều này sẽ tạo ra không ít hệ lụy. PGS-TS Nguyễn Đình Cử, Hội đồng Khoa học - Viện Nghiên cứu Dân số, Gia đình và Trẻ em, cho rằng đã đến lúc phải trao quyền quyết định số con cho các cặp vợ chồng. “Điều này dựa trên căn cứ hiện nay mức sinh ở Việt Nam đã thấp, hơn 10 năm nay, tức là từ khoảng năm 2005 trở lại đây thì mức sinh đã bảo đảm mỗi cặp vợ chồng có 2 con, thậm chí còn dưới 2 con. Hơn nữa Việt Nam đã làm công cuộc kế hoạch hóa gia đình (KHHGĐ) khoảng 55 năm nay và đã đạt được mục tiêu đề ra một cách vững chắc” - PGS Cử giải thích. Cũng theo chuyên gia dân số này, người Việt Nam, nhất là thế hệ trẻ, thế hệ đang ở tuổi sinh đẻ đã nhìn thấy lợi ích của mô hình gia đình nhỏ không chỉ trên lý thuyết, trong tuyên truyền mà trên thực tế họ thấy lợi ích của KHHGĐ, vì thế mức sinh sẽ tiếp tục giảm.
Nên sinh đủ hai con
Theo thống kê, TP HCM hiện là một trong địa phương có tỉ suất sinh thấp nhất cả nước. Số con trung bình của một phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ rất thấp so với ngưỡng bình thường. Năm 2013, số con trung bình của một phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ của thành phố là 1,48 con, trong khi đó, tỉ suất sinh của cả nước là từ 1,9 đến 2,1 con trên một phụ nữ. Nhiều chuyên gia dân số cho rằng những áp lực từ cuộc sống cùng với việc muốn giữ gìn nhan sắc khiến các bà mẹ ở thành phố đang trở nên “lười” sinh con. Nếu trước đây tại TP HCM tuyên truyền thông điệp mỗi gia đình chỉ sinh từ 1 đến 2 con thì hiện nay, khẩu hiệu đã được đổi thành mỗi gia đình nên sinh đủ 2 con. Hoạt động này nhằm kéo dài thời kỳ cơ cấu dân số vàng và làm chậm lại quá trình già hóa dân số.
Lãnh đạo Tổng cục Dân số cũng cho biết trong khẩu hiệu mới của Tổng cục Dân số - KHHGĐ đã kêu gọi vợ chồng hãy sinh đủ 2 con. Tiêu biểu cho tình trạng này là ở TP HCM, theo số liệu hiện nay bình quân mỗi cặp vợ chồng chỉ sinh 1,5 con. Tình trạng này sẽ tạo ra rất nhiều hệ lụy.
PGS Nguyễn Đình Cử cho hay tỉ lệ người già ở nước ta ngày càng tăng lên. Kinh nghiệm ở nhiều nước như Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore cho thấy khi mà mức sinh đã đạt đến mức thay thế (tức là mỗi cặp vợ chồng có 1-2 con) họ lại chậm thay đổi chính sách nên mức sinh xuống quá thấp. Đơn cử, tại Hàn Quốc, bình quân có năm mỗi cặp vợ chồng chỉ có 1,1 con. Do đó, những nước này đang phải đối mặt với tình trạng già hóa dân số như Nhật Bản hơn 30%, dẫn đến tình trạng thiếu lao động, phải nhập khẩu lao động.
