Xe không khí thải ZEV (Zero Emission Vehicle), dòng xe không phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch, là đích ngắm của loài người trong thế kỷ 21. Để đạt ngưỡng phổ biến dòng sản phẩm này, các quốc gia tiên tiến đều phải trải qua những "vùng chuyển tiếp" - gồm các dòng xe lai, như xe hybrid. Toyota, Nissan hay những thương hiệu xe sang đều có những sản phẩm chiến lược làm bước đệm, trước khi có công thức và kinh nghiệm tạo ra những chiếc ZEV thực thụ.

Thị trường ôtô Việt Nam từng ghi nhận những chuyển biến khá tích cực từ "vùng chuyển tiếp" – dòng xe hybrid. Năm 2010, lượng xe hybrid nhập khẩu về Việt Nam đạt 289 xe. Con số này năm 2011 là 347. Thị trường ôtô truyền thống (động cơ xăng, dầu) liên tục tăng trưởng các năm sau đó, tuy nhiên, dòng hybrid lại sụt giảm mạnh. Năm 2015 còn 131 xe. Năm 2016 chỉ còn 84. Ba tháng đầu năm 2017, lượng xe hybrid nhập khẩu chỉ vỏn vẹn con số 5.

Dòng xe hybrid từng là ngôi sao sáng bởi sự khác biệt, đặc biệt đối với những đơn vị nhập khẩu tư nhân, giờ đây dần tuyệt chủng. Các nhà nhập khẩu chính hãng không mặn mà bởi giá thành cao so với ôtô truyền thống. Mức giá cao của xe hybrid tại Việt Nam chủ yếu đến từ các khoản thuế. Trong khi tại nhiều quốc gia tiên tiến, xe lai luôn được ưu đãi thuế bởi đặc tính tiết kiệm nhiên liệu và có mức phát thải thấp hơn so với ôtô truyền thống.

Bộ Tài chính xác định chỉ xe sử dụng năng lượng điện, kết hợp với xăng và có hệ thống nạp điện ở ngoài (cơ cấu plug-in hybrid) mới được hưởng ưu đãi. Còn dòng xe hybrid với hệ thống chuyển đổi năng lượng biến thiên (từ xăng sang điện) không được thừa nhận là xe xanh.

Toyota Prius là dòng xe hybrid được Toyota giới thiệu tại thị trường Việt Nam

Hiện tại, những mẫu xe xanh - xe plug-in hybrid - được áp dụng mức thuế TTĐB thấp hơn 20% so với xe thông thường.

"Hybrid lấy điện từ ngoài hay chuyển đổi từ xăng thì cuối cùng vẫn là giảm lượng khí thải carbonic, giảm mức tiêu thụ nhiên liệu. Cần lấy tiêu chí này làm căn cứ chứ không phải ở việc xác định tỷ lệ xăng-điện là bao nhiêu như luật thuế TTĐB hiện nay quy định", một chuyên gia lâu năm trong ngành ôtô nêu ý kiến.

Nhìn ra các nước trong khu vực, nỗ lực phát triển xe xanh cần sự hỗ trợ và ý chí rất lớn từ chính phủ. Chính phủ Thái Lan đang tăng cường nỗ lực giải quyết vấn đề nóng lên toàn cầu, đồng thời có cam kết Quốc tế để giảm phát thải nhà kính theo cam kết tại hội nghị Liên hiệp quốc về Biến đổi khí hậu COP21.

Nhờ hỗ trợ từ Hiệp hội các nhà sản xuất ôtô Nhật Bản (JAMA), chính phủ Thái Lan tìm hiểu thực tế về mức carbonic hiện tại bằng cách xây dựng cơ sở dữ liệu về khí thải.

Vừa qua, chính phủ Thái Lan tiếp tục giảm thuế TTĐB với xe hybrid và xe điện. Cụ thể, ôtô có mức phát thải carbonic dưới 100 g mỗi km chịu thuế TTĐB ở mức 5%, dưới 150 g chịu thuế 10% và dưới 200 g đóng thuế TTĐB 12,5%. Việc giảm thuế nhằm mục đích thúc đẩy sản xuất xe hybrid và xe điện tại Thái Lan.

Các chuyên gia cho rằng dòng xe plug-in hybrid như cách hiểu của Bộ Tài chính là dòng xe đòi hỏi có sự phát triển mạnh mẽ về cơ sở hạ tầng. Ví dụ như để đầu tư một trạm sạc pin cho xe tốn kém hơn nhiều một trạm bán xăng dầu hiện nay.

Trạm sạc pin phải có diện tích đỗ xe đủ rộng, mà ở các thành phố lớn, việc tìm kiếm được địa điểm vừa ý rất khó do quỹ đất hạn chế và giá thành thường rất cao, chưa kể phải đầu tư công nghệ hiện đại để giảm thời gian sạc pin cho ôtô.

Hiện đại hơn nữa phải có làn đường riêng dành cho xe chạy điện. Làn đường này được thiết kế để xe điện di chuyển trên đó liên tục được sạc đầy. Đây là cách làm của chính phủ Anh… Những đặc điểm này nếu ứng dụng tại Việt Nam sẽ rất khó khả thi.

Trong khi đó, ở "vùng chuyển tiếp" thì dòng xe hybrid gần như không yêu cầu khắt khe, ngoài ý chí và nỗ lực từ ba phía gồm chính phủ, doanh nghiệp phân phối và người tiêu dùng.