Ngân hàng Nhà nước đang lấy ý kiến dự thảo sửa đổi Thông tư 43/2016/TT-NHNN quy định hoạt động cho vay tiêu dùng tại công ty tài chính.
Cụ thể, dự thảo chia cho vay tiêu cùng của các công ty tài chính thành 2 loại, cho vay giải ngân gián tiếp (là sản phẩm tài chính truyền thống tài trợ cho việc mua hàng tiêu dùng) chủ yếu gồm cho vay mua xe máy, mua hàng điện máy, điện thoại… Đối với các khoản cho vay gián tiếp, công ty tài chính phải giải ngân tiền trực tiếp cho bên bán hàng và không giải ngân cho người vay.
Đối với cho vay giải ngân trực tiếp là cho vay tiền mặt dành cho cá nhân phục vụ một số mục đích tiêu dùng khác, công ty tài chính được phép giải ngân trực tiếp cho người vay. Có điều, cho vay tiền mặt chỉ có thể thực hiện với những khách hàng vay có lịch sử tín dụng tốt và không có nợ xấu theo thông tin trên Trung tâm thông tin tín dụng (CIC) tại thời điểm ký hợp đồng cho vay và giải ngân.
Điều này có nghĩa, các công ty tài chính không được phép cho vay tiền mặt với những khách hàng mới không có thông tin tín dụng. Dự thảo cũng đề xuất tỉ trọng cho vay tiền mặt trong dư nợ cho vay của các công ty tài chính tối đa là 30%.
Đối với khoản cho vay gián tiếp, công ty tài chính phải giải ngân tiền trực tiếp cho bên bán hàng. Ảnh: Tấn Thạnh
Theo ban soạn thảo Ngân hàng Nhà nước, quy định trên nhằm tách bạch hoạt động cho vay tiêu dùng giải ngân thông qua bên thụ hưởng và cho vay tiêu dùng giải ngân trực tiếp cho khách hàng vay, tạo cơ sở kiểm soát việc cho vay tiêu dùng. Bởi thực trạng cho vay tiêu dùng của các công ty tài chính khi giải ngân trực tiếp cho khách vay thường có rủi ro cao và khó kiểm soát mục đích sử dụng vốn vay. Quy định mới nhằm bảo đảm cho vay tiêu dùng phát triển bền vững, lành mạnh, hiệu quả.
Nhiều ý kiến cho rằng quy định mới này siết chặt việc cho vay tiền mặt có thể khiến phân khúc này giảm tốc, khách hàng có nhu cầu không dễ vay tiền mặt như trước, khó đẩy lùi tín dụng đen như Ngân hàng Nhà nước mong muốn.
Trong báo cáo phân tích về quy định mới này, Công ty CP Chứng khoán TP HCM (HSC) đánh giá các công ty tài chính lớn như FE Credit, Home Credit, HD Saison (hiện nắm 88% thị phần) có thể bị ảnh hưởng đáng kể nếu dự thảo thông tư được ban hành. Từ nghiên cứu của mình, HSC cho rằng FE Credit có thể có tỉ trọng cho vay tiền mặt cao nhất trong 3 công ty tài chính lớn nhất, cách xa so với mức tối đa 30% quy định trong dự thảo, tỉ trọng cho vay tiền mặt tại HD Saison và Home Credit thấp hơn nhiều.
Nếu quy định mới được thông qua, ngành cho vay tiêu dùng sẽ chứng kiến một sự giảm tốc rõ rệt, nhất là những công ty tập trung cao vào cho vay tiền mặt với khách hàng cá nhân.
HSC cũng thông tin thêm về hạn mức tín dụng tạm thời mà NHNN đề ra cho 3 công ty trên vào khoảng 12%, tức thấp hơn rất nhiều so với thực tế năm 2018 là 26%. "Chúng tôi ước tính FE Credit có thể sẽ được giao hạn mức tăng trưởng tín dụng 10% còn HD Saison và Home Credit là khoảng 15%" - báo cáo của HSC nêu rõ.
Chuyên gia tài chính TS Nguyễn Trí Hiếu phân tích trong bất cứ trường hợp nào, các công ty tài chính cũng đã xét đến chuyện người vay có khả năng trả nợ hay không, kiểm tra đến việc người vay dùng số tiền này để làm gì. Khi công ty tài chính thỏa mãn các yêu cầu đó và thấy rằng người này không có nợ xấu, có khả năng trả nợ thì tại sao phải khống chế toàn bộ dư nợ, tín dụng của mình không thể quá 30% cho giải ngân trực tiếp bằng tiền mặt?
Muốn tín dụng tiêu dùng góp phần giảm thiểu tín dụng đen, các tổ chức tín dụng, công ty tài chính phải đẩy mạnh tín dụng tiêu dùng. Theo TS Nguyễn Trí Hiếu, nếu người đi vay có điều kiện cần một số tiền gấp để trả viện phí… nhưng công ty tài chính bị khống chế 30% giải ngân tiền mặt nên không thể vay được, có thể nhóm khách hàng này sẽ rơi vào trường hợp phải vay tín dụng đen để phục vụ nhu cầu cấp bách.
"Chúng ta đang nói tới bài toán làm sao giải quyết tín dụng đen nhưng giờ chỉ vì nền kinh tế phi tiền mặt mà hạn chế giải ngân tiền mặt, vấn đề tín dụng đen sẽ không được giải quyết" – TS Hiếu nhận xét.
Do đó theo TS Hiếu, Ngân hàng Nhà nước và Chính phủ nên khuyến khích các công ty tài chính như mở rộng đối tượng cho vay, mở rộng quy trình vay, xét cho vay một cách nhanh chóng, thuận tiện hơn nhưng phải trong khuôn khổ luật pháp, khuôn khổ quản trị rủi ro của các doanh nghiệp.