Theo các chuyên gia, ở lĩnh vực tài chính - ngân hàng (TC-NH) vẫn tồn tại tình trạng nguồn nhân lực vừa thừa lại vừa thiếu. Cụ thể thiếu nguồn nhân lực chất lượng cao trong nhiều lĩnh vực chuyên sâu như xây dựng chiến lược phát triển, quản trị rủi ro, thanh toán quốc tế, đầu tư quốc tế...
Nhân lực dồi dào nhưng…
TS Nguyễn Sơn, Chủ tịch Trung tâm Lưu ký chứng khoán Việt Nam, cho biết hằng năm, Việt Nam thừa khoảng 30.000 cử nhân TC-NH. Tuy nguồn nhân lực TC-NH dồi dào nhưng tồn tại nhiều hạn chế như các ứng viên chưa đáp ứng yêu cầu về chất lượng, tính chuyên nghiệp chưa cao, thiếu tự tin trong giao tiếp, thiếu khả năng kiểm soát cảm xúc, nhất là khi xử lý tình huống phức tạp, kiến thức chuyên môn còn hạn chế. Sở dĩ có thực trạng trên là do chất lượng đào tạo còn thấp, chủ yếu đào tạo lý thuyết, chưa gắn với thực tiễn...
“Trong thời gian tới, nhân sự cấp cao trong lĩnh vực TC-NH sẽ tiếp tục khan hiếm ở các vị trí chuyên gia quản lý rủi ro, quản lý cấp trung và chuyên gia tài chính đầu tư. Vì vậy, nếu không có kế hoạch bồi dưỡng những ứng viên kế cận cho các vị trí cấp cao thì trong vài năm tới, tình trạng thiếu hụt đội ngũ nhân sự lãnh đạo trong ngành TC-NH càng nghiêm trọng hơn” - TS Sơn nói.
ThS Lã Thị Kim Anh, Trường ĐH Kinh tế và Quản trị kinh doanh Thái Nguyên, cho biết hiện cả nước có khoảng 40 cơ sở đào tạo TC-NH, trong đó có 24 trường ĐH với tổng số sinh viên ra trường mỗi năm khoảng 11.000 và khoảng 7.000 sinh viên của các trường CĐ. Bà Kim Anh cho biết kết quả điều tra mới đây của một tổ chức chuyên nghiệp cho thấy cứ 25-30 tân cử nhân TC-NH xin việc thì chỉ có một người nhận được việc làm.
TS Cấn Văn Lực, Giám đốc Trường Đào tạo cán bộ của Ngân hàng BIDV, cho biết năm 2016 có 408.900 lao động trong ngành TC-NH, số lao động trong ngành TC-HN từ năm 2013-2016 tăng bình quân khoảng 23.000 người/năm (khoảng 8,5%). Tuy nhiên, số lao động học đúng ngành TC-NH chiếm chưa tới 50%, hơn một nửa người làm TC-NH xuất thân từ học ngành khác.
Cần những quy chuẩn nghề nghiệp
Để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực cho ngành TC-NH, bà Nguyễn Phan Yến Phương, giảng viên Học viện NH, cho rằng việc nghiên cứu và triển khai giải pháp thúc đẩy các cơ sở đào tạo mở rộng hợp tác với hệ thống NH thương mại nhằm phối hợp chặt chẽ về nội dung đào tạo gắn với việc làm và theo nhu cầu xã hội là vấn đề cấp thiết.
Theo bà Phương, về phía các hệ thống NH nên đẩy mạnh hỗ trợ giảng viên, sinh viên những kiến thức, tình huống xử lý trong thực tế, từ đó hạn chế tình trạng phải đào tạo lại nguồn nhân lực sau khi tuyển dụng. Đồng thời, định hướng các chương trình đào tạo bảo đảm nguồn nhân lực đủ về số lượng và chất lượng, đáp ứng các mục tiêu của ngành trong thời kỳ hội nhập kinh tế.
ThS Tô Thị Thanh Trúc, Trường ĐH Kinh tế - Luật (ĐHQG
TP HCM), cho rằng ở Việt Nam thời gian qua xảy ra nhiều vụ thất thoát, thua lỗ dẫn đến việc đóng cửa, sáp nhập các công ty chứng khoán, NH thương mại... nguyên nhân do những hành vi vi phạm pháp luật, vi phạm đạo đức nghề nghiệp của những người liên quan. Theo ThS Trúc, việc giáo dục đạo đức nghề nghiệp phải được xem là một phần quan trọng trong đào tạo nhân lực ngành TC-NH. “Ở Việt Nam, mỗi đơn vị như NH, công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ đều ban hành bộ quy tắc ứng xử và đạo đức nghề nghiệp để hướng dẫn nhân viên theo cách bảo đảm lợi ích của tổ chức đó nhưng chưa có một bộ quy tắc ứng xử và tiêu chuẩn đạo đức chung cho toàn ngành TC-NH do cơ quan có thẩm quyền hoặc hiệp hội nghề nghiệp ban hành.
TS Cấn Văn Lực cho biết có đến 60% các vụ án lớn đều liên quan đến TC-NH. Nó xuất phát từ đạo đức nghề nghiệp của những người làm trong ngành TC-NH. Vì vậy theo ông Lực, cần phải có những quy chuẩn đạo đức cho những người làm trong lĩnh vực TC-NH. “Tùy theo những vị trí chuyên môn khác nhau mà có những quy chuẩn riêng phù hợp với nhu cầu thực tế của công việc. Muốn làm vị trí đó, anh phải đạt được những quy chuẩn đó, nếu không thì đừng làm” - ông Lực nói.
TS Nguyễn Sơn cho biết theo dự báo của NH Nhà nước đến năm 2020, nhu cầu nguồn nhân lực chất lượng cao ngành TC-NH sẽ là 120.900 người. Yêu cầu đặt ra cho chất lượng nguồn nhân lực TC-NH trong thời hội nhập là phải có tiêu chí sử dụng nhân lực quản lý và tác nghiệp ở từng vị trí làm việc; người lao động phải tự trang bị kiến thức, ngoại ngữ, công nghệ để có thể làm việc độc lập và ở nhiều quốc gia, phải cập nhật kiến thức vĩ mô và các nghiệp vụ mới, hiện đại.
