Đá mặt trăng ở Montana, thạch anh tím và ngọc lục bảo ở North Carolina, còn ngọc hồng lựu và thạch anh ở ngoại ô New York. Tại một số mỏ đá quý trả tiền dọc đất nước, du khách có thể dành cả ngày để đục đẽo trong các bãi đá để tìm các tinh thể và đá quý theo nguyên tắc "ai tìm được là của người đó". Giá vào các mỏ này là 10 USD một ngày.
Du khách đến đào kim cương tại mỏ Herkimer Diamond Mine vào tháng 10. Ảnh: Nina Westervelt/New York Times
Mỏ kim cương Herkimer (Herkimer Diamond Mines) nằm ở trung tâm New York là nơi có tinh thể thạch anh đặc biệt trong và cứng, thường được gọi là kim cương Herkimer. Giá vé vào cửa của nó vì thế cũng cao hơn các nơi khác, với 14 USD (gồm phí cho một ngày và thuê búa đá), miễn phí cho trẻ dưới 4 tuổi. 20% số người đến đây đào kim cương là khách quốc tế. Vì vậy, khi Covid-19 bùng phát khắp thế giới, chủ sở hữu mỏ Renée Scialdo Shevat rất lo lắng. Nhưng đến cuối mùa hè năm nay, việc duy nhất Shevat phải bận tâm là làm thế nào để hạn chế đám đông. Lý do là khách đổ tới quá đông, đủ mọi lứa tuổi và "ngày nào cũng giống như thứ bảy", Shevat cho biết vào đầu tháng 9.
Sở thích tìm kiếm đá quý ngày một tăng lên. Điều đó thúc đẩy một số mỏ đã đóng cửa từ lâu như Ruggles ở thành phố Grafton, bang Illinois mở cửa trở lại. Từ năm 1963 đến 2016, Ruggles tiếp đón khách du lịch đến đây để đào đá Aquamarine, thạch anh hồng và nhiều loại đá quý khác trong các máng trượt, hang động dưới lòng đất. Năm 2016, nơi đây đóng cửa vì chủ sở hữu nghỉ hưu và đến cuối 2019, nó được mua lại với kế hoạch biến nơi đây thành điểm du lịch hút khách.
Một số khách du lịch đã kiếm được hàng nghìn USD từ đá quý họ tự đào được trong các mỏ cho khách vào khai thác. Ảnh: Nina Westervelt/New York Times
Nhiều người đã bị thu hút bởi câu chuyện "làm giàu không khó" từ những mỏ đá. Một trong số đó là Frank và Kyndall Stallings, 22 và 27 tuổi. Hai du khách trẻ đến từ thành phố Charleston. Mọi chuyện bắt đầu vào tháng 2, khi Frank đưa Kyndall tới mỏ kim cương ở Arkansas vào ngày lễ tình nhân. Kết thúc một ngày, họ mang về nhà một mảnh thạch anh nhỏ. Trải nghiệm cộng với sự hồi hộp và mong muốn thay đổi cuộc sống, vào giữa tháng ba, cả hai bắt đầu dành toàn bộ thời gian để đi đào kim cương. Đến giữa tháng 4, họ bán đồ đạc, chất các thứ cần thiết lên một chiếc xe tải và bắt đầu công cuộc tìm đá quý toàn thời gian.
"Với 50 USD mỗi ngày để đào kim cương, và nếu làm việc chăm chỉ, bạn sẽ tìm thấy những viên pha lê trị giá 2.000, 3.000 hay thậm chí là 5.000 USD", Frank nói.
Nơi anh đào đá tìm vận may là Ron Coleman Mining, một mỏ pha lê ở Arkansas. Lần gần nhất, cả hai bán được một viên thạch anh với giá 1.500 USD. Cả hai cắm trại ở gần đó và đang săn tìm yooperlite, được mệnh danh là đá thần, có khả năng phát sáng trong đêm và cực hiếm.
Khách mang đá quý đào được đến Trung tâm nghệ nhân, nơi các thợ thủ công chế tác đá quý, để bán ở Herkimer Diamond Mine. Ảnh: Nina Westervelt/New York Times
Về lý thuyết, một nhà đào vàng có thể kiếm tới 10.000 USD mỗi tháng khi bán các mẫu mình kiếm được trên mạng. Người bán đôi khi có thể tính phí cao hơn nếu họ ghi lại công việc của mình trên video và quảng cáo chúng trên mạng xã hội. Một trong những người đi đầu trong lĩnh vực này là Bryan Major. Anh đăng video tìm kiếm pha lê đầu tiên của mình trên YouTube cách đây 9 năm.
Nhưng việc đào kim cương không bắt buộc du khách phải sống lối sống du mục như nhà Stallings. Patrick và Samantha Krug, 32 tuổi và 30 tuổi đào vàng vài lần mỗi tuần. Hai vợ chồng yêu thích việc đào kim cương Herkimer từ khi còn ở đại học. Sau một trận mưa, những người tìm kiếm có thể thấy chúng lấp lánh khắp mặt đất với kích thước bằng hạt anh túc, hoặc cục tẩy bút chì. Hoặc, họ phải đục thủng các bức tường đá vôi để tìm kiếm kim cương với kích thước to hơn.
Một trong số những vị khách đào đá quý còn có Ron Murray, một bác sĩ chỉnh hình 58 tuổi ở Seattle. Năm nay anh khai thác đá thạch anh từ mỏ Herkimer từ ngày 25/5 đến 7/9. Trong 6 năm đầu tiên, Murray giữ lại mọi thứ tìm thấy. Nhưng sang năm nay, sau khi về nhà anh lên kế hoạch chỉ giữ lại 5% số đồ mình kiếm được, còn lại đem bán.
"Rất ít người có thể làm được điều này (đào đá quý). Cần có sức chịu đựng và kiến thức", anh nói. Theo Murray, có người đào được một viên kim cương hoàn hảo đến mức bán được giá 50.000 USD. Và vị khách đã dùng số tiền đó để mua một chiếc xe thể thao giá 35.000 USD. Một trong những huyền thoại ở mỏ đá này là "Diamond Jim", một giáo viên lớp 5 đã nghỉ hưu. Khi qua đời, ông để lại cho các con của mình bộ sưu tập kim cương Herkimer trị giá một triệu USD.