Phấn đấu hết năm 2019, số người tham gia BHXH tự nguyện đạt trên 450.000 người. Xung quanh nội dung này, phóng viên đã có cuộc trao đổi với bà Đinh Mai Hạnh, Phó trưởng Ban Thu BHXH Việt Nam.

Phóng viên: Với dân số hơn 92 triệu người và gần 53 triệu người đang trong độ tuổi lao động, vậy việc triển khai BHXH tự nguyện có những khó khăn như thế nào, thưa bà?

- Bà ĐINH MAI HẠNH: Sau hơn 10 năm triển khai thực hiện chính sách BHXH tự nguyện, tính đến ngày 31-5-2019, toàn quốc có trên 360.000 người đang tham gia BHXH tự nguyện. Đây là con số khá khiêm tốn so với dư địa trên 30 triệu người thuộc đối tượng tham gia BHXH tự nguyện tiềm năng. Việc phát triển BHXH tự nguyện gặp nhiều khó khăn một mặt do những đặc điểm riêng của nhóm đối tượng lao động thuộc khu vực phi chính thức, mặt khác do những hạn chế ngay từ trong chính sách.

Thứ nhất, nhóm lao động phi chính thức làm việc theo chế độ linh hoạt là rất khó quản lý, họ hưởng lương, thu nhập khác từ nhiều nguồn khác nhau, không ổn định, không cố định về không gian, thời gian cụ thể. Thứ hai, hiểu biết về chính sách BHXH, BHYT của nhiều người lao động (NLĐ) chưa đầy đủ, họ chủ yếu hiện nay mới chỉ quan tâm đến vấn đề tiền lương, thu nhập hằng tháng và lợi ích trước mắt mà chưa quan tâm đến việc phòng xa cho bản thân về sau này khi hết tuổi lao động. Thứ ba, bên cạnh đó, trên thực tế, NLĐ ở khu vực phi chính thức cũng thường bị ốm đau, thai sản, thất nghiệp cũng có xu hướng tăng cao. Do đó, nếu chúng ta không có chính sách tăng quyền lợi, mở rộng quyền lợi cho NLĐ thì sẽ khó thu hút được họ tham gia BHXH tự nguyện.

Có nhiều thông tin cho rằng người dân chỉ cần tiết kiệm 5.000 đồng mỗi ngày để tham gia BHXH tự nguyện thì sẽ được hưởng lương hưu. Điều này có đúng không, thưa bà?

- Thông tin này là có cơ sở, tuy nhiên chưa thật sự chính xác và mức tiết kiệm có thể chưa đến 5.000 đồng mỗi ngày là đã có cơ hội nhận lương hưu. Tôi xin đưa ra giả định người dân chọn mức thu nhập làm căn cứ đóng BHXH tự nguyện thấp nhất hiện nay là mức thu nhập chuẩn hộ cận nghèo khu vực nông thôn, bằng 700.000 đồng/tháng; tương ứng với mức đóng BHXH là 154.000 đồng/tháng. Người tham gia BHXH tự nguyện được nhà nước hỗ trợ bằng 10%, 25% đối với người thuộc hộ gia đình cận nghèo và 30% đối với người thuộc hộ gia đình nghèo tính trên mức đóng 154.000 đồng/tháng.

Như vậy, một người chỉ cần tiết kiệm mỗi ngày không đến 5.000 đồng để tham gia BHXH tự nguyện thì sau 20 năm đóng BHXH tự nguyện và khi đủ 60 tuổi đối với nam, 55 tuổi đối với nữ là đã được hưởng lương hưu. Qua ví dụ này có thể thấy tính chất ưu việt của BHXH tự nguyện. Thời gian tới, BHXH Việt Nam tập trung chỉ đạo tăng cường tuyên truyền trực tiếp đến người dân để tham gia BHXH tự nguyện.

Tham gia BHXH tự nguyện khi còn trẻ người lao động sẽ hưởng nhiều quyền lợi khi về già ảnh: Hồng Quân

Vậy người tham gia BHXH tự nguyện được hưởng những quyền lợi như thế nào, thưa bà?

- Người tham gia BHXH tự nguyện và thân nhân được hưởng những quyền lợi sau: Hưởng lương hưu (khi nam từ đủ 60 tuổi, nữ từ đủ 55 tuổi trở lên và có từ đủ 20 năm đóng BHXH trở lên); được cấp thẻ BHYT để khám chữa bệnh theo chế độ BHYT khi đang hưởng lương hưu (không phải mua BHYT); lương hưu được điều chỉnh trên cơ sở mức tăng của chỉ số giá tiêu dùng và tăng trưởng kinh tế phù hợp với quỹ BHXH; người đang hưởng lương hưu hoặc người đang tham gia BHXH tự nguyện từ đủ 5 năm trở lên, khi qua đời thì thân nhân được hưởng tiền mai táng phí và tiền tuất một lần; được nhà nước hỗ trợ tiền đóng khi tham gia BHXH tự nguyện với thời gian hỗ trợ tối đa là 10 năm; thời gian đã đóng BHXH đều được ghi nhận để tính hưởng BHXH.

Dù số người tham gia BHXH tự nguyện năm sau tăng hơn năm trước nhưng chưa đạt như mong muốn. Làm thế nào để phát triển mạnh mẽ tỉ lệ BHXH tự nguyện, thưa bà?

- Thời gian qua, BHXH Việt Nam đã, đang và sẽ tiếp tục triển khai nhiều giải pháp đồng bộ để tăng tỉ lệ tham gia BHXH tự nguyện. Trong đó, đề xuất với Chính phủ tăng mức hỗ trợ cho người tham gia BHXH tự nguyện; hoặc linh hoạt hơn về mức hỗ trợ, như mức hỗ trợ tối thiểu bằng 30%, 25%, 10% để địa phương nào có điều kiện, kinh tế phát triển thì có thể hỗ trợ thêm một phần mức đóng cao hơn cho người tham gia BHXH tự nguyện. Đồng thời, đề nghị UBND tỉnh, thành phố giao chỉ tiêu phát triển đối tượng tham gia BHXH tự nguyện trong chỉ tiêu phát triển kinh thế - xã hội của địa phương; tăng cường truyền thông; mở rộng hệ thống mạng lưới đại lý thu BHXH tự nguyện; đa dạng các hình thức, phương thức nhận hồ sơ, trả kết quả, thu tiền đóng, chuyển tiền đóng vào quỹ, tạo điều kiện thuận lợi nhất đối với người tham gia BHXH tự nguyện.