Còn nhớ, hồi cuối tháng 8 đầu tháng 9-2021, có người thân nhờ tìm mua thuốc Actemra 200mg để hỗ trợ điều trị Covid-19, tôi hỏi thăm hơn 10 lãnh đạo bệnh viện (BV) ở TP HCM, tất cả đều lắc đầu bảo không còn. Kết nối với Cục Quản lý dược, cũng được báo tin "khan hiếm" trên toàn quốc, đang đặt hàng, chờ thời gian nữa mới có. Phải là người trong cuộc mới thấy cái việc đi tìm mua thuốc hiếm gian nan cỡ nào; và bệnh nhân thiếu thuốc cơ cực cỡ nào.
Vào thời dịch giã, chuyện đó có thể chia sẻ được. Nhưng nay, dịch Covid-19 đã được kiểm soát từ nhiều tháng qua, gần 100% hoạt động xã hội đã trở lại bình thường thì việc thiếu thuốc men, sinh phẩm trên toàn hệ thống y tế là khó có thể chấp nhận.
Không chỉ các loại biệt dược hay thuốc gốc, mà nhiều loại thuốc thông thường thuộc danh mục bảo hiểm y tế chi trả cũng thiếu. Trong BV thì thiếu mà ngoài nhà thuốc tư nhân thì gần như có đủ! Vì thế, bệnh nhân khám - chữa bệnh tại các BV hết sức khốn khổ và tốn kém. Họ phải cầm toa ra ngoài, xuất tiền túi mà mua. Đói ăn thiếu mặc có thể chịu được nhưng không có thuốc men trị bệnh thì chết.
Nguyên nhân vì sao? Lãnh đạo ngành y, giám đốc nhiều sở y tế và BV cũng đã trần tình, song cách giải quyết vẫn còn chắp vá, chậm chạp. Minh chứng cho điều này là trường hợp một BV tuyến trung ương hồi cuối tháng 4-2022 cạn sạch thuốc chống thải ghép cho bệnh nhân chạy thận, đến khi báo chí lên tiếng thì Bộ Y tế mới chỉ đạo Trung tâm Mua sắm tập trung thuốc quốc gia gấp rút vào cuộc giải quyết. Mà rồi đây, thuốc sẽ hết trở lại, không chỉ tại mỗi BV kể trên, vậy thì bao bệnh nhân phải uống thuốc chống thải ghép sẽ ra sao? Giá thì đắt, lại phải dùng lâu dài thì tiền đâu mua "thuốc ngoài" cho nổi?
Đến nay, tất cả đều vướng phải hai rào cản, cả hai rào cản này liên quan với nhau, đó là: cơ chế đấu thầu thuốc, vật tư y tế quá phức tạp và tâm lý sợ trách nhiệm. Phải thừa nhận rằng những vụ án tham nhũng, hối lộ, làm trái như Việt Á, VN Pharma... với nhiều quan chức y tế, giám đốc BV nhúng chàm bị bắt thời gian qua đã gây chấn động mạnh đối với nhân sự ngành y, khiến nhiều người không tránh được nỗi lo sợ làm sai, bị truy cứu, nên buộc phải chọn giải pháp an toàn cho mình.
Ngoài ra còn có nguyên nhân ngành y tế đã tắc trách trong việc cấp số đăng ký cho nhiều loại thuốc đã tạm hết hạn lưu hành; thiếu giá chuẩn để tham chiếu (vì trong cùng thời điểm một loại thuốc được chào nhiều mức giá khác nhau) nên các BV không dám quyết. Và còn nhiều lý do khác nữa nhưng tựu trung vẫn là vì cơ chế, quy định pháp luật hiện nay về y dược chưa chặt chẽ hoặc không còn phù hợp với thực tiễn.
Cơ chế hay quy định, suy cho cùng, cũng từ ý chí của con người mà thành, soạn thảo ra và ràng buộc thực hiện. Sản phẩm của con người là để phục vụ đời sống con người, chứ sao lại lỗi nhịp với mục tiêu vì sức khỏe và mạng sống con người như thế?!