Việt Nam cũng không ngoại lệ khi nhiều hãng tuyên bố 2011 sẽ là năm của thanh toán trực tuyến.
Về cơ bản, có thể chia dịch vụ thanh toán trực tuyến ra thành 3 loại, là ví điện tử, thẻ ngân hàng và... tin nhắn, mỗi loại hình nhận được sự hậu thuẫn của những “đại gia” trong lĩnh vực có liên quan và tạo nên sự cạnh tranh rất gay gắt.
Ví điện tử
Ví điện tử là một loại tài khoản dùng để thanh toán trong các giao dịch thường ngày như mua thẻ cào điện thoại, thẻ học Anh văn, trả tiền điện/nước, mua vé máy bay (tùy công dụng của ví). Ví không chứa tiền “tươi” mà chỉ chứa thông tin về một lượng tiền nạp vào ví. Trước kia, một khoản tiền thật nạp vào ví sẽ được nhân thêm hệ số để trở thành một số tiền khá lớn trong ví nhưng xu hướng này nay đã bị loại bỏ. Thay vào đó, người dùng nạp vào bao nhiêu tiền thì sẽ có bấy nhiêu... tiền ảo.
Một trong những thuận lợi của ví điện tử được các doanh nghiệp hậu thuẫn nhắc nhiều là khả năng cơ động của nó. Người dùng sẽ đăng ký một tài khoản ví điện tử tại công ty cung cấp dịch vụ này. Sau khi có tài khoản, người dùng có thể nạp tiền vào trong ví bằng bất cứ cách nào mình muốn, từ tin nhắn điện thoại, từ thẻ ATM, từ tài khoản ngân hàng, từ máy tính hoặc nạp trực tiếp tại các điểm giao dịch của công ty. Khi cần thanh toán các dịch vụ, người dùng chỉ cần đăng nhập vào tài khoản ví rồi chọn dịch vụ cần thanh toán. Việc này thực hiện trực tiếp trong điện thoại hoặc máy tính cá nhân của người dùng. Ngoài ra, không giống như những dịch vụ khác, ví điện tử cho phép chuyển số tiền “ảo” thành tiền thật tại các điểm giao dịch ATM hoặc ngân hàng. e-Wallet, Payoo, Mobivi, VnMart, Vcash, netCash... hiện là những loại ví điện tử được nhiều người sử dụng tại Việt Nam hiện nay.
Thẻ ngân hàng
Ví điện tử dựa trên một tài khoản được thỏa thuận giữa ngân hàng và công ty cung cấp dịch vụ. Ngân hàng sẽ là nơi trung chuyển tiền cho các đơn vị khác khi khách hàng thực hiện giao dịch. Bên cạnh đó, các ngân hàng Việt Nam nói riêng và thế giới nói chung còn tiếp tục làm cuộc đua cạnh tranh thanh toán trực tuyến phức tạp hơn khi phát hành những loại thẻ của riêng mình.
Giữa năm 2010, trong bối cảnh kinh tế thế giới đang có những bước phục hồi căn bản, một loạt các ngân hàng lớn trong nước đã tiến hành các hoạt động quảng bá tính năng thanh toán trực tuyến thẻ ATM của mình. Bằng cách kết hợp với những siêu thị lớn, các nhà hàng, công ty taxi, dịch vụ lữ hành, hãng hàng không..., người dùng có thể sử dụng mã số thẻ ATM của mình để thanh toán nhanh cho các dịch vụ sử dụng thay cho tiền mặt. Bằng cách này, khi đi xa, thay vì mang theo một túi tiền lớn, bạn chỉ cần đem theo một thẻ ATM. Với lợi thế có lượng khách hàng truyền thống cao, thẻ ATM phục vụ thanh toán trực tuyến chiếm được lợi thế hơn trong thị phần thanh toán trực tuyến hiện nay - nhiều nhà quan sát cho hay.
Tin nhắn
Cách đây một vài năm, nhiều người đã từng nghe đến việc, để ủng hộ từ thiện, người dùng điện thoại chỉ việc nhắn tin theo cú pháp nhất định đến các số máy tổng đài. Ngoài việc làm các công việc thiện nguyện, tin nhắn còn là phương tiện để thanh toán mua thẻ điện thoại, trả tiền taxi... Tin nhắn từ lâu đã dần dần trở thành một loại “tiền” đặc biệt được sử dụng ngày càng phổ biến trong cuộc sống của con người. Sự phát triển của tiền tin nhắn nhận được sự hỗ trợ mạnh của các đại gia viễn thông như Mobifone, S-Fone, Vinaphone, Viettel... mà tổng số lợi nhuận hàng năm lên tới vài chục ngàn tỉ đồng. Điều này, cùng với lượng khách hàng đông đảo chiếm hơn nửa dân số, cho phép thanh toán trực tuyến bằng tin nhắn sẽ có cơ hội vươn lên trở thành phương tiện thanh toán chủ yếu trong tương lai.
Liên kết để thành công
Trước sự phong phú của các phương tiện thanh toán trực tuyến, những tưởng người dùng Việt Nam sẽ nhận được sự hỗ trợ tốt nhất nhưng thực tế thì ngược lại. Ông Nguyễn Ngọc Dũng, trưởng đại diện Hiệp hội Thương mại Điện tử VN (Vecom) phía Nam, đánh giá: “Thị trường hiện nay đang loạn ví thanh toán điện tử!”. Theo tìm hiểu của chúng tôi, mỗi nhà cung cấp dịch vụ thanh toán trực tuyến thường chỉ có “chuyên môn” trong một lĩnh vực nhất định. Có phương tiện thanh toán này chỉ dùng nạp thẻ cào điện thoại và trả tiền taxi trong khi phải dùng một loại “ví” khác để mua vé máy bay. Cũng theo ông Dũng, “rất nhiều ví điện tử đang có mặt trên thị trường nhưng không liên thông với nhau nên rất khó cho người sử dụng. Giống như trước kia chưa có sự liên kết giữa các ngân hàng, việc rút tiền từ các máy ATM rất khó khăn”.
Trước tình trạng này, các doanh nghiệp có liên quan đang tính đến chuyện ngồi lại với nhau để tạo cơ chế kết nối cho các dịch vụ của mình. Sự kiện nổi bật cho chuyện này diễn ra vào cuối tháng 10 năm 2010 khi Tập đoàn Bưu chính Viễn thông Việt Nam (VNPT), Công ty VDC, Vinaphone, Công ty CNI và Công ty Thông tin Di động VMS cùng khoảng 15 ngân hàng lớn khác tại Việt Nam hợp nhau lại giới thiệu loại hình thanh toán trực tuyến có tên MegaPayment. Bằng sự kết nối liên thông trong môi trường rộng lớn, người dùng MegaPayment có nhiều thuận lợi để thực hiện các giao dịch trực tuyến của mình.
Khá nhiều doanh nghiệp cung cấp dịch vụ thanh toán trực tuyến, trong những nỗ lực của riêng mình đang tìm đến nhiều dạng đối tác khác hơn để giúp người dùng có thể sử dụng được nhiều loại hình dịch vụ nhất.
Nỗi lo bảo mật
Mặc dù có được những thuận lợi khi thanh toán và lưu trữ nhưng vấn đề bảo mật đang là một trong những vấn đề khiến người dùng lo ngại khi sử dụng loại hình thanh toán này. Theo kết quả khảo sát của Cục Thương mại Điện tử và Công nghệ Thông tin - Bộ Công Thương, vấn đề bảo mật, an toàn thông tin, bao gồm cả thông tin cá nhân luôn được các doanh nghiệp đánh giá là một trong những rào cản lớn nhất đối với sự phát triển thương mại điện tử ở Việt Nam. Sự kiện Việt Nam bị xếp vào danh sách “đỏ” trong bảo mật mạng và nằm trong top đầu các nước bị hacker tấn công khiến có càng nhiều người đắn đo khi đăng ký sử dụng các loại dịch vụ thanh toán trên.
Trước các lo ngại này, hệ thống các ngân hàng và những công ty có liên quan trong việc cung ứng dịch vụ đã có hướng tăng cường nhân sự trong lĩnh vực bảo mật cũng như nâng cấp hệ thống máy tính để chống lại hacker. Ngoài ra, theo đại diện Ngân hàng VIBank, khách hàng chỉ nên mua sắm tại những website có gắn nhãn hiệu chứng thực điện tử uy tín như: TrustVN của Việt Nam hay VeriSign Secured, Verified by Visa, MasterCard SecureCode, JCB J/Secure... của các tổ chức thanh toán quốc tế. Những dấu hiệu bảo mật an toàn khi giao dịch như trên thanh địa chỉ của website chuyển màu xanh, bắt đầu với cụm https:// thay vì http://, cuối dòng có biểu tượng khóa màu vàng...
Ngoài ra, các nhà cung cấp dịch vụ thanh toán trực tuyến đang triển khai công nghệ xác thực OTP (One Time Password), theo đó, mỗi lần giao dịch tổng đài sẽ tự động chọn ngẫu nhiên một mật khẩu rồi gửi qua tin nhắn đến số điện thoại di động hoặc email gửi đến máy tính của người dùng. Mật khẩu này chỉ dùng được một lần duy nhất rồi tổng đài hủy bỏ để giúp người sử dụng thẻ tránh bị lộ các thông tin như số pin, số CVV...
Công nghệ mới
Trước hiện tượng thiếu khả năng bảo mật của tin nhắn và khả năng thất lạc tin trong quá trình thực hiện giao dịch quá cao, nhiều hãng điện thoại đã phát triển một loại công nghệ mới cho phép thay thế tin nhắn để thực hiện giao dịch thương mại điện tử. Công nghệ này có tên là NFC (Near Field Communication), có khả năng giúp điện thoại trở thành một chiếc ví điện tử thực thụ. Trên thực tế, NFC là một công nghệ dùng để kết nối không dây với tầm sóng ngắn giữa các thiết bị đầu cuối khác nhau, trong trường hợp này là giữa điện thoại và thiết bị quét mã vạch thanh toán. Đặc tính của NFC là thay vì sử dụng phần mềm vốn đầy bất trắc và có thể bị phá khóa bất kỳ lúc nào, nó sử dụng một loại chip gắn trực tiếp lên bo mạch. Mỗi loại điện thoại có một chip như thế và không thể làm giả.
Hiện Google và Nokia đang đi đầu về công nghệ này trong lĩnh vực điện thoại. Nokia 6212 là một trong những điện thoại đầu tiên tích hợp tính năng NFC. Trong khi đó, vào cuối tháng 11 tại Hội nghị WEB 2.0, ông Eric Schmidt - CEO của Google - đã tiết lộ một chiếc điện thoại Samsung Nexus S hãng hợp tác với SamSung sẽ là điện thoại đầu tiên của mình tích hợp công nghệ NFC. Theo Schmidt, một trong những tính năng ưu việt của công nghệ NFC trên điện thoại Android chính là bạn chỉ cần lắc điện thoại vào phía trước bộ phận thanh toán cảm biến của một cửa hàng bán lẻ, ngay lập tức hàng hóa của bạn được thanh toán vào thẻ tín dụng hoặc tài khoản ngân hàng.
Với những bước phát triển mới về công nghệ, các chuyên gia cho rằng dù còn nhiều thử thách nhưng chắc chắn năm 2011 sẽ được xem như năm bản lề để thanh toán trực tuyến lên ngôi. @
