Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đang lên kế hoạch xây dựng dự án Hệ thống trung tâm cung ứng nông sản Việt Nam hiện đại để thúc đẩy kết nối thị trường. Cùng đó là mô hình chợ an toàn thực phẩm (ATTP) cũng đang được nhân rộng tại một số địa phương.

Mục tiêu xây dựng 20 chợ an toàn thực phẩm

Mới đây, tại hội thảo ngày báo cáo dự án "Nghiên cứu xây dựng định hướng, cơ chế, chính sách phát triển Hệ thống trung tâm cung ứng nông sản Việt Nam hiện đại giai đoạn 2020-2025 và định hướng đến 2030" ở TP HCM, thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho biết hiện cả nước phát triển được khoảng 21.000 mô hình sản xuất liên kết theo chuỗi giá trị. Tuy nhiên, hầu hết các mô hình sản xuất liên kết còn nhỏ lẻ, thiếu tính bền vững, thường xuyên phải đối mặt với tình trạng giá cả bấp bênh, được mùa, mất giá, nông sản được tiêu thụ không ổn định. Vì vậy, việc xây dựng và phát triển dự án là cần thiết và phù hợp với cơ cấu lại ngành nông nghiệp, gắn với xây dựng nông thôn mới. Dự án được thực hiện còn góp phần thay đổi toàn bộ chuỗi sản xuất, cung ứng và phân phối nông sản một cách hiệu quả thông qua Hệ thống trung tâm cung ứng nông sản Việt Nam hiện đại, đáp ứng được các tiêu chuẩn trong nước và quốc tế.

Hiện cả nước có hơn 6.000 chợ nông thôn và nhiều chợ đầu mối. Nhưng một trong những vấn đề bất cập là kết nối các chợ, nhất là giữa chợ đầu mối và vùng nguyên liệu. Tại hội thảo, nhiều ý kiến cho rằng Việt Nam nên thực hiện dự án này vì đây là một công cụ tuyệt vời để cải thiện hệ thống phân phối thực phẩm tươi sống đang khá lạc hậu ở Việt Nam. Đây cũng là mô hình giúp nông dân đưa sản phẩm tươi mới đến khách hàng nhanh nhất, tạo ra cơ hội cho nông dân nâng cao thu nhập, phát triển kinh tế vùng nông thôn. Dự kiến, trong giai đoạn thí điểm (2020-2025), hệ thống trung tâm này sẽ xây dựng 2-3 trung tâm cung ứng nông sản hiện đại, 2-3 trung tâm thu gom nông sản và 20 chợ ATTP trên cả nước.

Mô hình chợ an toàn thực phẩm sẽ được phát triển từ chợ truyền thống. (Ảnh chỉ có tính minh họa)

Nâng cao ý thức tuân thủ quy định ATTP

Với mục tiêu phát triển mạng lưới chợ truyền thống đáp ứng tiêu chí về ATTP bảo đảm sức khỏe và quyền lợi người tiêu dùng, dự án mô hình chợ thí điểm bảo đảm ATTP giai đoạn 2016-2020 đã được triển khai bước đầu và tiếp tục nhân rộng trên địa bàn TP HCM. Để triển khai thực hiện dự án, TP HCM đã xây dựng bộ tiêu chí, trong đó có 4 tiêu chí chủ yếu là: thực phẩm kinh doanh tại chợ, người trực tiếp kinh doanh thực phẩm, cơ sở vật chất kỹ thuật và hoạt động thanh tra, kiểm tra. Theo đó, với tiêu chí thực phẩm kinh doanh tại chợ quy định bắt buộc phải có đầy đủ hóa đơn, chứng từ chứng minh nguồn gốc, ghi chép công tác nhập - xuất hàng; thực phẩm phải bảo đảm truy xuất được nguồn gốc, phải có giấy xác nhận công bố phù hợp quy định ATTP. Bên cạnh đó, mỗi tiểu thương, nhân viên quầy thực phẩm phải trang bị đầy đủ khẩu trang, găng tay, tạp dề, nón phục vụ... Về cơ sở vật chất kỹ thuật, chợ phải có hệ thống xử lý nước thải, thu gom chất thải, thiết kế đầy đủ nhà vệ sinh, đặc biệt là phải đầu tư thiết bị kiểm tra nhanh (teskit) để kịp thời phát hiện sản phẩm không đủ điều kiện, có dư lượng thuốc bảo vệ thực vật vượt ngưỡng...

TP HCM hiện có khoảng 240 chợ đang hoạt động, trong đó có 17 chợ loại 1, 53 chợ loại 2, 170 chợ loại 3 và có tới 96% chợ truyền thống kinh doanh thực phẩm. Trước đó, năm 2018, sau 5 năm xây dựng kế hoạch và triển khai thử nghiệm, UBND TP HCM chính thức phê duyệt dự án Mô hình thí điểm chợ ATTP. Hai chợ đầu tiên triển khai là chợ đầu mối nông sản thực phẩm Hóc Môn và chợ Bến Thành. Đây là cơ sở để 24 quận, huyện xây dựng mô hình chợ an toàn, bảo đảm 100% hàng hóa, thực phẩm kinh doanh tại chợ phải được truy xuất nguồn gốc, góp phần giúp người tiêu dùng yên tâm với thực phẩm. Sau năm 2020 sẽ nhân rộng mô hình đến tất cả chợ truyền thống trên địa bàn thành phố.

Bà Phạm Khánh Phong Lan, Trưởng Ban Quản lý ATTP TP HCM, chia sẻ với mục tiêu "xây thực phẩm sạch", TP HCM đang tiếp tục thực hiện những đề án sau: xây dựng chuỗi thực phẩm an toàn của Chi cục ATTP TP HCM trước đây, truy xuất nguồn gốc thịt heo của Sở Công Thương TP HCM, xây dựng mô hình chợ thí điểm thực phẩm an toàn. Những đề án nói trên góp phần không nhỏ trong việc cải thiện điều kiện sản xuất, kinh doanh thực phẩm sạch. Cũng theo bà Lan, là mô hình thí điểm đầu tiên trong cả nước, chỉ trong 3 năm thí điểm nhưng Ban Quản lý ATTP TP đã đưa công tác kiểm soát ATTP của TP dần đi vào quỹ đạo. Tích cực chống thực phẩm bẩn, song song với xây thực phẩm sạch và làm thay đổi nhận thức của người sản xuất, kinh doanh và cả người tiêu dùng là mục tiêu mà đơn vị này hướng tới. Sau 3 năm hoạt động, Ban Quản lý ATTP TP liên tục đưa ra các chương trình hành động thiết thực nhằm hạn chế thực phẩm bẩn xâm nhập vào thị trường, trong đó thành công nhất là triển khai hiệu quả mô hình các đội quản lý ATTP đến từng quận, huyện. Từ khi có các đội quản lý ATTP công tác kiểm soát ATTP trở nên hiệu quả, đồng thời cơ sở kinh doanh cũng có ý thức hơn trong việc tuân thủ quy định về ATTP.