Bất cập quản lý xe 3 - 4 bánh tự chế

Ngồi chờ khách bên góc đường số 3 khu dân cư Vĩnh Lộc, phường Bình Hưng Hòa B, quận Bình Tân, TP HCM, anh Nguyễn Văn Sơn nói như mếu: "Từ sáng đến giờ chưa có cuốc nào".

Không giấy tờ, không đăng kiểm

Chiếc xe 50TĐ (TĐ là thí điểm) được anh Sơn mua lại cách đây 5 năm, cà vẹt chính chủ với giá gần 60 triệu đồng, thêm tiền học bằng lái ôtô hạng B2 hơn 6 triệu đồng. Chạy được vài tháng, xe hư, anh phải vay mượn gần 20 triệu đồng để làm máy, đóng thùng, thay lốp, nâng cấp hệ thống phanh... Chưa hết, theo quy định, mỗi 6 tháng một lần, anh phải đưa xe vào đăng kiểm, đóng phí cầu đường, tốn thêm vài triệu đồng. Đăng kiểm được vài lần, không chịu nổi chi phí cộng với việc xe hư liên tục, anh Sơn liều không đi đăng kiểm nữa.

Qua 10 năm thí điểm, xe 50TĐ bộc lộ nhiều bất cập, chủ phương tiện không đăng kiểm định kỳ

"Có đăng kiểm, có bằng lái nhưng khi bị CSGT thổi lại, hơn 90% xe đều mắc lỗi chở quá tải bởi tải trọng xe cho phép chỉ 330 kg, mình từ chối khách hoài thì mất mối" - anh Sơn phân trần.

Khi nghe hỏi về xe 50TĐ, anh Tuấn - chủ cơ sở chuyên sửa chữa loại xe này ở huyện Hóc Môn, TP HCM - lắc đầu: "Nhà nước cấm xe 3 bánh tự chế, xe lôi…, thí điểm xe 4 bánh 50TĐ nhằm đáp ứng nhu cầu vận chuyển hàng hóa và để dễ quản lý, kiểm soát. Thế nhưng, khi đưa xe vào vận hành lại không phù hợp thực tế bởi xe sử dụng máy môtô, thùng yếu, không phù hợp vận chuyển hàng hóa... Vậy là người mua phải tự cơi nới, nâng cấp máy móc, thùng xe để chở hàng, CSGT thổi lại là "dính". Rồi ốc vít chủ yếu nhập từ Trung Quốc, rất kén thợ sửa. Mỗi khi xe hư, chủ xe phải nằm đường chờ thợ đến kéo về… Nhiều chủ xe kham không nổi, 2 năm nay, tôi đã "xẻ thịt" 40 xe để bán phụ tùng".

Ngoài hơn 5.000 phương tiện "nửa nạc nửa mỡ" như 50TĐ, từ năm 2010, khi xe 3 bánh, xe lôi tự chế bị cấm, hàng ngàn xe 3 bánh Trung Quốc (đầu là môtô, đuôi là thùng xe tự đóng, nhiều chủ xe còn cơi nới thêm thùng để dễ dàng chở hàng) bắt đầu hoạt động khắp TP HCM mà không có giấy tờ hợp lệ. Một số chiếc dùng cà vẹt xe 2 bánh, một số dùng giấy tờ giả được người bán sao ra từ một giấy tờ gốc.

Đánh giá lại việc thí điểm

Nhận định về loại xe 50TĐ, Sở Giao thông Vận tải (GTVT) TP HCM cho rằng do có thiết kế nhỏ gọn, dễ lưu thông vào các tuyến hẻm nên đáp ứng nhu cầu vận chuyển hàng hóa tại TP. Tuy nhiên, chủ xe thường chở quá tải, tự cơi nới thùng hàng hoặc thay thế các bộ phận không bảo đảm các yêu cầu về an toàn chất lượng và bảo vệ môi trường, dẫn đến nguy cơ mất an toàn giao thông. Qua 10 năm đưa vào sử dụng, hiện nay, phương tiện này nhanh xuống cấp. Chủ phương tiện không đăng kiểm định kỳ.

Theo Sở GTVT TP HCM, hiện chưa có quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về chất lượng an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường đối với xe 4 bánh có gắn động cơ như 50TĐ. Do vậy, việc sản xuất xe này không có quy chuẩn để kiểm tra đối chiếu.

PGS-TS Nguyễn Lê Ninh, Ủy viên Hội đồng Tư vấn khoa học - kỹ thuật - môi trường (Ủy ban MTTQ TP HCM), cho biết nhu cầu vận chuyển hàng hóa tại TP HCM rất lớn. Nếu cấm xe 3 bánh, xe 50TĐ, phải có một phương tiện khác thay thế hợp chuẩn, hợp quy, được cấp giấy đăng ký, an toàn kỹ thuật để nhà nước dễ quản lý mà người mua cũng an tâm sử dụng.

"Theo tôi, Sở GTVT cần nghiên cứu, đánh giá lại việc thí điểm xe 4 bánh 50TĐ trong 10 năm qua có phù hợp thực tiễn không, ưu - khuyết điểm là gì, cần điều chỉnh, bổ sung gì... Nếu cần thiết thì điều chỉnh mẫu xe, ban hành quy chuẩn kỹ thuật và công bố để người dân sử dụng" - PGS-TS Nguyễn Lê Ninh đề nghị.

Về các giải pháp kiểm soát trong thời gian tới, Sở GTVT TP HCM kiến nghị UBND TP có văn bản đề xuất Bộ GTVT trình Thủ tướng Chính phủ ban hành quy định cụ thể về niên hạn sử dụng đối với xe 50TĐ; đồng thời, ban hành quy chuẩn quốc gia về chất lượng an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường đối với xe 4 bánh có gắn động cơ. Riêng các loại xe cơ giới 3 bánh, xe thô sơ 3 - 4 bánh trong giai đoạn 2020-2022 sẽ bị hạn chế lộ trình, tuyến đường, thời gian lưu thông ở khu vực trung tâm TP HCM và một số tuyến đường ngoài khu vực này.