Mặt trái thị dân

Về cơ cấu dân số, tờ Bangkok Post và các chuyên gia Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) nhận định tỉ lệ dân số đô thị đã tăng gấp rưỡi trong thập niên qua, lên 34% trong tổng dân số 93 triệu dân và sẽ tăng lên 50% trong 10 năm kế tiếp. Thị dân tăng lên sẽ dẫn đến tầng lớp trung lưu và xu hướng tiêu dùng trong các lĩnh vực công nghệ, giải trí, y tế, giáo dục, nhà ở và phương tiện đi lại… phát triển. Đó là một thị trường mới hấp dẫn các nhà đầu tư.

Trong khi dân số nhiều nước trong khu vực đang lão hóa thì Việt Nam đang ở trong giai đoạn “dân số vàng” kéo dài khoảng 25 năm nữa.

Chuyên gia kinh tế John Ditty thuộc ADB phân tích: Với thu nhập bình quân đầu người năm 2016 đã tăng lên 2.200 USD và cơ cấu dân số ấy, thị trường tiêu thụ hàng hóa tại Việt Nam càng hấp dẫn hơn. Bằng chứng là năm 2016, lượng ô tô bán ra ở Việt Nam đã vượt 300.000 chiếc và dự kiến tăng bình quân 10% trong các năm tới.

Nhìn khái quát ở cả hai phía để soi rọi vào khía cạnh dân số và phát triển, chúng ta thấy rằng: Trong lúc tầng lớp trung lưu và thị dân tăng lên sẽ tạo ra mức cầu nội địa tăng theo nhưng nền kinh tế mà các công ty, nhà máy quốc doanh đang rất yếu kém và thua lỗ, kinh tế tư nhân lại nhỏ lẻ, non nớt, chưa có sản phẩm chủ lực đủ sức cạnh tranh thì tất yếu sẽ tạo ra một thị trường tràn ngập hàng nhập khẩu. Nhìn vào các siêu thị trên cả nước từ giữa năm 2016 đến nay, khi mà đa số các hiệp định thương mại song phương và đa phương có hiệu lực, thì hàng ngoại, nhất là từ ASEAN và Trung Quốc, đã thống lĩnh, ngay cả với nông sản là một thế mạnh trên sân nhà.

Thị dân tăng lên, cho dù là thị dân trẻ, nhưng tay nghề không được nâng cao thì cũng chỉ làm gia công, làm thuê cho các nhà đầu tư hơn là được thu hút vào các xí nghiệp tư nhân trong nước có giá trị hàng hóa gia tăng. Bi kịch “giá nhân công rẻ” mà ta từng coi như ưu thế bắt đầu bộc lộ trên thị trường lao động. Thu nhập thấp trong một xã hội đang đầy ắp những kích thích tiêu dùng sẽ dẫn đến khuynh hướng tiết kiệm cá nhân bị triệt tiêu, có khi là xuống mức âm, bởi các chính sách cho vay tiêu dùng đang tràn ngập. Hậu quả, sẽ tạo ra một tầng lớp dân nghèo đô thị lấn át “tầng lớp trung lưu” mà chúng ta kỳ vọng.

Cuối cùng, dân số đô thị tăng lên sẽ tạo áp lực cho phát triển bền vững ở các thành phố đang thiếu quy hoạch khoa học và dài hạn. Những vấn đề nan giải về kẹt xe, ngập nước, tai nạn giao thông; trường học, bệnh viện quá tải, vệ sinh an toàn thực phẩm và môi trường ô nhiễm đang từng ngày hiển hiện.

Cho nên, nông thôn - nông nghiệp và 65% dân số không phải ở các đô thị hiện nay cần được nghiên cứu và quan tâm hơn nữa. Dù gì thì nông nghiệp vẫn là bệ đỡ của nền kinh tế, không chỉ năm nay mà nhiều năm nữa, nên cần được quan tâm nhiều hơn…