Ấy là bởi toàn dân ăn nước mắm mỗi ngày từ bao đời nay. Và bởi asen vô cơ là chất độc, như khoa học đã chứng minh.
Có nhiều chi tiết bất thường trong vụ khảo sát và công bố nói trên. Một là, sau khi một số tờ báo phản ánh nhiều loại nước mắm pha chế có thành phần chủ yếu là hóa chất, một nhà sản xuất nước mắm công nghiệp liền có văn bản gửi Bộ Y tế đề nghị “chỉ đạo thanh tra toàn diện, đặc biệt là giới hạn ô nhiễm asen trong nước mắm”. Chỉ ít ngày sau, VINASTAS tung ra kết quả nói trên. Hai là, VINASTAS cam đoan giữ kín danh tính các nhãn hiệu nước mắm “nhiễm asen” nhưng kết quả này lại xuất hiện trên mạng xã hội, rất cụ thể và được chia sẻ rộng rãi. Nguồn không phải từ VINASTAS thì từ đâu? Ba là, VINASTAS thừa biết asen hữu cơ vốn an toàn còn asen vô cơ thì mới độc nhưng vẫn gom chung với nhau, thông tin mập mờ tất yếu gây hiểu nhầm và hoang mang. Hệ lụy tiếp theo là gì ai cũng rõ: Hàng loạt nhãn hiệu nước mắm truyền thống bị hạ uy tín. Lúc này thì rõ ràng lợi thế sẽ thuộc về các thương hiệu nước mắm công nghiệp.
Hiệp hội Sản xuất nước mắm Phú Quốc ngay lập tức đã phản pháo bằng văn bản gửi các bộ hữu quan, đề nghị lập hội đồng khoa học đánh giá lại tính khoa học và tính pháp lý của kết quả khảo sát do VINASTAS công bố. Theo người đứng đầu hiệp hội này, từ năm 2012 đến nay, nhiều nhà thùng ở Phú Quốc (Kiên Giang) đã xuất khẩu nước mắm truyền thống sang châu Âu, Mỹ, Nhật, Úc…, toàn là những thị trường khó tính, hàng rào kỹ thuật rất nghiêm ngặt song nước mắm Phú Quốc chưa hề gặp phải bất cứ cảnh báo nào về hàm lượng asen. Vì thế, Hiệp hội Sản xuất nước mắm Phú Quốc đặt nghi vấn về sự khách quan của VINASTAS, đồng thời lo ngại cách làm của VINASTAS ảnh hưởng xấu đến đầu ra của mặt hàng nước mắm.
Thực tế đã diễn ra đúng như vậy. Không riêng ở Phú Quốc mà trên toàn thị trường, theo ghi nhận của phóng viên Báo Người Lao Động, ngày 19-10, sức mua nước mắm đã chậm lại. Nếu không có giải pháp ngăn chặn phù hợp, tình hình sẽ xấu thêm trong vài ngày tới.
Hồi giữa tháng 6-2016, một chi cục thuộc Sở Y tế tỉnh Quảng Trị loan báo “cá nục nhiễm phenol”. Thông tin này sau đó được cải chính vì phương pháp lấy mẫu sai và việc công bố thông tin là trái thẩm quyền song những tổn thất vật chất từ đó gây ra thì không thể phục hồi.
Sai sót của chi cục nói trên chỉ thuần túy về mặt chuyên môn, khác xa “vụ VINASTAS” vì ở đây có sự đan xen quyền lợi của nhiều bên. Do vậy, phải đặt vấn đề: Động cơ của VINASTAS là gì? Các bộ - ngành hữu quan cần sớm vào cuộc làm rõ. Nếu “đúng quy trình” thì giữ uy tín cho VINASTAS, còn không thì phải chế tài thật nặng. Làm như vậy để tránh tạo ra tiền lệ cho các trường hợp về sau trong bối cảnh đang có quá nhiều hội, hiệp hội lấy danh nghĩa vì người tiêu dùng nhưng thực chất thì chỉ vì lợi ích cục bộ.