Điện hạt nhân không chết

Ngay sau sự cố sóng thần phá hỏng ba lò phản ứng Nhà máy Điện hạt nhân Fukushima Dai-ichi, phóng xạ bị rò rỉ phải sơ tán cả trăm ngàn người, vài nước châu Âu quyết định thay đổi chính sách năng lượng.

Lỗi thiết kế

Trong một công trình nghiên cứu của nhóm “Đoàn kết với Nhật Bản” được Viện Hàn lâm Khoa học Pháp công bố hồi mùa hè năm ngoái, ông Armado Armijo, nhà địa chấn học công tác tại Viện Vật lý Địa cầu Paris, chứng minh rằng đáng lý ra các lò phản ứng của Nhà máy Fukushima Dai-ichi không bị sóng thần (cao từ 5 đến 15 m tại vùng Fukushima) nhấn chìm trong nước nếu các nhà thiết kế không mắc sai lầm.

Ông Armijo kết luận: “Đây là một sơ suất khoa học nghiêm trọng nhất trong lịch sử dẫn đến những hậu quả tàn khốc”. Ở đây, sai lầm lớn nhất của các nhà thiết kế là chỉ dựa vào các số liệu ghi chép trong vòng 100 năm trở lại đây, trong khi nhất thiết phải tham khảo các số liệu của nhiều trăm năm, thậm chí cả ngàn năm trước.

Bất cẩn và ngộ nhận

Đầu thập niên 1980, một nhà máy luyện thép Đài Loan do bất cẩn trong khâu xử lý phụ gia đã trộn nhầm chất Cobalt-60 có nồng độ phóng xạ cao vào một mẻ luyện thép. Mẻ thép này đã được dùng để xây dựng 1.700 căn hộ chung cư. Hậu quả, những người sống trong những căn hộ này bị nhiễm xạ gấp 30 lần cho phép mà không hay biết.

15 năm sau, người ta mới phát hiện sai lầm chết người nói trên. Các nhà khoa học cho kiểm tra tình trạng phóng xạ trong các căn hộ trong nỗi lo phát sinh các ổ dịch ung thư. Xưa nay, người ta cho rằng với mức nhiễm xạ nói trên, cứ 10.000 người sẽ có 160 ca ung thư.

Thế nhưng, các nhà nghiên cứu hoàn toàn bất ngờ khi chỉ phát hiện 5 ca ung thư, tức 95% ít hơn dự báo. Những ca sẩy thai cũng thấp hơn dự báo 94%. Những số liệu này đã được đăng trên chuyên san y học Mỹ American Physicians and Surgeons năm 2004.

Sự cố nói trên cho thấy có sự ngộ nhận trong nhận thức của người dân về tác hại của phóng xạ dưới mức 100 mSv/năm. Điều này giải thích tại sao sau vụ rò rỉ phóng xạ ở Nhà máy Fukushima Dai-ichi, nhiều chính phủ bị sức ép dư luận buộc phải từ bỏ điện hạt nhân trong khi biết rõ sẽ bị thiệt hại lớn về kinh tế.

Tại Nhật, sau khi chính quyền địa phương yêu cầu “đóng băng” 52/54 lò hạt nhân, từ một nước xuất siêu, năm 2011, cán cân thương mại thâm hụt 18 tỉ USD do phải nhập thêm dầu và khí hóa lỏng để sản xuất điện bù đắp phần thiếu hụt điện hạt nhân.

Bài học Fukushima

André Lacoste , “ông trùm” an toàn hạt nhân Pháp, chia sẻ: “Trong ngành công nghiệp hạt nhân, không có khái niệm tiền hay hậu Fukushima”. Bài học rút ra từ Fukushima là cần phải tăng cường các biện pháp an toàn, quản lý chặt chẽ, hoàn thiện các lò phản ứng thế hệ thứ ba và thứ tư.

Đưa lên bàn cân lợi hại, cái lợi của điện hạt nhân vẫn nổi trội hơn. Đó là bảo đảm sự độc lập về năng lượng, giá thành điện thấp, giảm khí thải gây hiệu ứng nhà kính. Chính sách năng lượng tối ưu hiện nay là kết hợp một cách thông minh năng lượng hóa thạch (than đá, dầu thô, khí đốt), năng lượng hạt nhân và năng lượng thay thế. Trung Quốc đang đi theo hướng này.

Trước bài toán giá năng lượng hóa thạch lên xuống bất thường, nhu cầu điện luôn luôn tăng thêm, điện hạt nhân là một giải pháp tốt. Cho nên, bất chấp sự cố Fukushima, từ tháng 3-2011, có 31 nước đang khai thác điện hạt nhân khẳng định sẽ tiếp tục với 64 lò phản ứng đang xây. Nhiều nhất là Trung Quốc với 26 lò, Nga 10 lò và Hàn Quốc 7 lò, theo số liệu của Hội đồng Năng lượng Thế giới (WEC).

Trong số 11 nước chuẩn bị vào câu lạc bộ các nước sản xuất điện hạt nhân với 29 dự án, năm nay có 5 nước khởi công xây dựng nhà máy điện hạt nhân, bao gồm Việt Nam (4 lò), Bangladesh (2 lò), Liên hiệp Các Tiểu Vương quốc Ả Rập (4 lò), Thổ Nhĩ Kỳ (4 lò) và Belarus (2 lò).

Tính chung, trên thế giới hiện có 135 dự án xây lò phản ứng hạt nhân vì mục đích hòa bình.