Với tác động của Nghị quyết này, nhiều chỉ số quan trọng của môi trường kinh doanh được cải thiện đáng kể nhưng vẫn chưa đáp ứng mong đợi của cộng đồng doanh nghiệp (DN).
Lạm dụng điều kiện kinh doanh
Ông Phan Đức Hiếu, Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu và Quản lý kinh tế trung ương (CIEM), cho biết Việt Nam đã trải qua 16 năm cải cách kinh doanh nhưng chỉ thành công nhất trong các năm 2000-2003, khởi đầu cho nguyên tắc người dân và DN được làm những gì pháp luật không cấm. Từ năm 2003 đến nay, việc cải cách được xem là thất bại vì hàng ngàn giấy phép quay trở lại. Điều kiện kinh doanh là cần thiết, như một công cụ để quản lý nhà nước nhưng nếu lạm dụng sẽ có tác dụng ngược, trở thành yếu tố cản trở kinh doanh. Hiện nay vẫn còn 243 ngành nghề kinh doanh có điều kiện, áp dụng không phân biệt giữa nhà đầu tư trong nước và nước ngoài.
Mặc dù theo Luật Đầu tư, hiện chỉ có Chính phủ trở lên mới có thẩm quyền ban hành điều kiện kinh doanh nhưng vẫn có một số bộ, ngành còn tranh luận để giữ lại điều kiện “ông, cha, cháu” và cho rằng đó không phải điều kiện kinh doanh.
Theo ông Phan Đức Hiếu, DN Việt Nam đang thua ngay trên sân nhà vì bị trói buộc bởi điều kiện kinh doanh. Ví dụ dễ thấy nhất là cuộc chiến giữa các hãng taxi truyền thống với taxi thế hệ mới Grab, Uber. “Dư luận và cơ quan quản lý cho rằng taxi truyền thống khó cạnh tranh vì không năng động nhưng tôi không nhìn nhận như vậy. Taxi truyền thống đang bị áp đặt 10 điều kiện kinh doanh nên không thể ứng dụng công nghệ mới như Grab, Uber như phải lắp đồng hồ kiểm định, phải đăng ký tần số, lái xe phải được tập huấn về nghiệp vụ... Có hãng taxi cho biết phải chi vài triệu đồng để tập huấn một lái xe nhưng về vẫn phải đào tạo lại văn hóa DN cho phù hợp. Điều kiện kinh doanh đang giết chết sáng tạo của taxi truyền thống do nhà nước áp đặt quan điểm” - ông Hiếu nhấn mạnh.
Cũng theo ông Hiếu, quy định phải có 3 năm kinh nghiệm mới được kinh doanh trong khởi nghiệp ở một số lĩnh vực đang khiến sinh viên mới ra trường không có cơ hội kinh doanh, là một nguyên nhân khiến số lượng sinh viên thất nghiệp quá nhiều. Bên cạnh đó, vẫn có một số ngành nghề có điều kiện kinh doanh mô tả kỹ lưỡng hành vi mà DN phải tuân theo như hoạt động thương mại phải có giá, kệ trưng bày hàng, hoạt động sản xuất phải có máy dập đinh thế nào, sản xuất thế nào, ra cái gì... Đối với sản phẩm thủ công hoặc hoạt động theo chuỗi áp đặt như vậy là rất vô lý.
Cải cách theo cấp số nhân
Theo kết quả điều tra của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), năm 2016 có tới 84% DN đánh giá tích cực đối với các thủ tục trong thành lập DN, 75% hài lòng với những cải cách về thủ tục thuế.
Tuy nhiên, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cùng VCCI đánh giá nếu không có đột phá trong cải cách môi trường kinh doanh bằng phép số nhân thay vì mỗi lĩnh vực chỉ cải thiện một chút theo kết quả của phép cộng như mấy năm gần đây, Việt Nam sẽ không đạt được các chỉ tiêu của ASEAN+4 như Nghị quyết 19 đặt ra.
Thẳng thắn nhìn nhận vấn đề này, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam, Chủ tịch Hội đồng Quốc gia về Phát triển bền vững và Nâng cao năng lực cạnh tranh, cho rằng tuy Việt Nam có tiến bộ đáng kể về tiêu chí khởi sự kinh doanh nhưng theo bảng xếp hạng của Ngân hàng Thế giới (WB) vẫn đứng thứ 121, thuế đứng thứ 167 là thứ hạng thấp. “Như vậy có nghĩa là trong một thời gian dài trước đây, chúng ta quá kém và khi có sự cải thiện thì mọi người đều phấn khởi nhưng bây giờ chúng ta có thể làm tốt hơn rất nhiều” - Phó Thủ tướng nói.
Nhắc lại một số khuyến nghị trong Báo cáo Việt Nam 2035, Phó Thủ tướng cho biết để đáp ứng yêu cầu tăng trưởng bền vững ở tốc độ 8%-9% trong 15 năm tới nhằm đưa đất nước ra khỏi “bẫy” thu nhập trung bình thì một trong những điều kiện tiên quyết là cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Việc thực hiện Nghị quyết 19 phải tuân thủ 4 nguyên tắc, gồm tiếp cận theo thế giới; ngày càng cụ thể; giải quyết ngay những vấn đề trước mắt nhưng cũng phải có tính dài hạn; đo, đếm được, có giám sát.
Viết bình luận