Công nhân ở lò xi măng, lò vôi dễ bị nhiễm bệnh bụi phổi silic hay những người sửa chữa, sản xuất bình ắc-quy có nguy cơ nhiễm độc chì... Nghề cao quý như dạy học cũng không tránh khỏi bệnh tật. Một chứng bệnh hay gặp ở thầy cô giáo sau nhiều năm gắn bó với trường lớp là khàn tiếng.
Các dạng tổn thương dây thanh
Trong lòng thanh quản có một cấu trúc gọi là dây thanh. Không khí được hít vào, thở ra khi đi ngang qua đây làm rung động dây thanh tạo nên âm thanh. Nói nhiều, nói to, thậm chí phải la hét lâu ngày dẫn đến tổn thương dây thanh. Những nạn nhân thường gặp của tình trạng này phải kể đến thầy cô giáo, diễn viên kịch, người bán hàng, nhân viên sàn giao dịch chứng khoán…
Có 3 nguyên nhân gây khàn tiếng ở thầy cô giáo Ảnh: TẤN THẠNH
Khi dùng dụng cụ nội soi dây thanh sẽ thấy các dạng thương tổn khác nhau như: dây thanh dày và cứng, rung động kém (trong viêm thanh quản mạn), dây thanh có hạt xơ hay có một “cục thịt thừa” trên dây thanh (còn gọi là polyp dây thanh). Các tổn thương như hạt xơ dây thanh, polyp dây thanh nếu để lâu không điều trị, điều trị không đúng phương pháp hoặc có sai sót trong phẫu thuật sẽ làm dây thanh bị “lõm”, lúc này giọng nói của bệnh nhân trở nên ngược hẳn so với giọng tự nhiên theo giới tính của họ.
Bệnh do nhiều nguyên nhân
Chứng khàn tiếng có rất nhiều nguyên nhân. Riêng ở thầy cô giáo thường do 3 nguyên nhân chính: viêm thanh quản mạn, hạt xơ dây thanh và cuối cùng là polyp dây thanh.
1. Viêm thanh quản mạn: Nói nhiều trong thời gian dài gây viêm mạn tính lớp niêm mạc thanh quản khiến khàn tiếng, đôi khi mất tiếng hay giọng nói nghe “khào khào”. Rất dễ nhận thấy bệnh này khi nội soi thanh quản. Một khi bị bệnh, nên tuân thủ các phép điều trị như sau:
- Nghỉ ngơi, hạn chế nói nhiều và nói to. Khi cần thiết phải nói ở chỗ đông người thì nên sử dụng các dụng cụ hỗ trợ khuếch đại âm thanh.
- Uống nhiều nước, đặc biệt là nước trà ấm. Bổ sung vitamin, hoa quả tươi.
- Thường xuyên vệ sinh mũi, họng. Điều trị dứt điểm các bệnh viêm họng, viêm xoang, viêm amiđan.
- Tránh các yếu tố kích thích như lạnh, khói bụi, thuốc lá; nên đeo khẩu trang, quàng khăn ấm khi ra ngoài.
- Chườm nóng trước cổ, súc miệng nhiều lần bằng trà, ngậm mật ong chanh.
- Không nên uống nước đá hay khạc nhổ ảnh hưởng tới thanh quản.
- Tạo sự điều hòa giữa phát âm và thở.
- Xông hơi bằng các loại lá thơm có kháng sinh thực vật bay hơi như: cúc tần, lá chanh, lá bưởi, sả… Dùng khí dung, bơm thuốc thanh quản hằng ngày.
2. Hạt xơ dây thanh: Trên 2 dây thanh có hạt xơ làm cho 2 dây thanh khép không kín hoặc rung không đều, dẫn đến phát âm nặng nề, giọng nói ngày càng khàn, hay hụt hơi, gắng sức khi nói. Mức độ khàn phụ thuộc vào kích thước hạt xơ. Khàn giọng tăng nặng lên khi bị cảm lạnh, viêm họng hay khi la hét, hát hò nhiều.
Cần tuân thủ các nguyên tắc điều trị sau:
- Tạm ngưng nói. Đây là bước điều trị đầu tiên giúp cải thiện chất giọng do tình trạng phù nề giảm, hạt xơ teo bớt, tuy nhiên triệu chứng khàn vẫn chưa khỏi hẳn. Triệu chứng khàn có thể tăng dần trừ khi có sự điều chỉnh tần suất và tần số giọng nói cho phù hợp (tức là thay đổi thói quen nói lớn, nói nhiều).
- Dùng thuốc kháng viêm để giảm phù nề, từ đó giảm bớt khàn nhưng không giải quyết tận gốc chứng khàn tiếng.
- Luyện âm cũng là một phương pháp điều trị. Luyện âm giúp dây thanh mềm mại, uyển chuyển hơn nhằm cải thiện chất lượng giọng nói. Mục đích của luyện âm là giúp bệnh nhân nhận ra những thói quen xấu khi nói, từ đó tìm ra cách thức điều chỉnh giọng nói để giảm bớt tác động xấu lên dây thanh. Tuy nhiên, cách này chỉ tỏ ra hiệu quả khi phát hiện sớm tổn thương dây thanh và cũng cần nhiều thời gian, công sức.
- Thủ thuật cắt hạt xơ. Trong phần lớn số trường hợp, khi hạt xơ đã xuất hiện một thời gian dài, các phương pháp điều trị khác đã được áp dụng nhiều lần nhưng không cải thiện được tình trạng khàn giọng thì phương pháp cắt hạt xơ sẽ giải quyết tận gốc vấn đề.
3. Polyp dây thanh: Ngoài triệu chứng khàn tiếng, bệnh nhân còn cảm thấy có vật gì vướng víu trong cổ họng nên thường phải khạc nhổ thường xuyên. Phương pháp điều trị triệt để là cắt polyp qua nội soi.