Hồi nhỏ ở vùng quê tôi, trẻ con không được ăn cá ngừ, dù rẻ tiền vì người ta cho rằng bị phong ngứa. Loài cá ngừ lưới, cỡ năm bảy ký đổ lại. Vài lần tôi lén ăn vụng, chỉ thấy ngứa miệng vì ngon. Sau này làm du lịch, đi nhiều nước thấy thiên hạ ăn hà rầm, loại cá ngừ lớn. Tôi ăn thử và đâm ghiền.
Tìm hiểu thêm mới hay cá ngừ là thực phẩm bổ dưỡng, dễ chế biến thành nhiều món ngon, đặc biệt là cá ngừ đại dương.
Mùa câu cá ngừ đại dương bắt đầu cuối năm âm lịch, từ vùng biển tỉnh Quảng Trị, Quảng Bình. Ra Tết dịch chuyển dần đến Đà Nẵng tới Bình Định, rồi xuôi về phía Nam từ Tết Thanh minh.
Sản phẩm cá ngừ phổ biến nhất là phi lê miếng, cỡ nửa bàn tay, dày 3 – 4 cm, đỏ au. Thứ đến là gân cá, màu trắng ngà; trứng và bao tử màu nâu đỏ; mắt màu nâu đen. Các món ngon làm từ cá ngừ như: như sashimi (ăn sống), làm gỏi, áp chảo, kho, lẩu, bún, chưng (mắt cá)…
Dễ và nhanh nhất là chiên áp chảo trứng cá hoặc nguyên miếng phi lê. Ướp cá với chút gia vị, phi hành tỏi vào dầu nóng, chiên lửa vừa. Khi cá bên ngoài chuyển màu trắng nâu, bên trong chín lòng đào là ngon. Múc cá ra đĩa, ăn nóng với cơm, bánh mì, khoai tây chiên kèm chút rau thơm, rau luộc… tùy sở thích. Cá, trứng ngọt dịu, béo thanh, thơm dịu rất riêng.
Nấu bún hoặc lẩu thì cá cắt khúc khoảng 2 – 3 cm. Gân cá, trứng, bao tử xắt miếng vừa phải. Ngâm nước muối loãng khoảng 1 giờ, vớt ra, rửa lại, để ráo. Ướp cá với hành tím, ớt, nước mắm, bột ngọt. Nước sôi, lần lượt bỏ cá, gân, bao tử và trứng xào sơ. Để nước sôi chừng vài phút, cho thơm cắt lát mỏng, cà chua cắt múi cau vào. Để nước sôi tiếp vài phút, hạ lửa liu riu, nêm gia vị vừa đủ. Lẩu ăn với bún trụng nước sôi để ráo, kèm bắp chuối bào, cải mầm, giá, hành lá, rau thơm; chấm nước mắm nguyên chất dằm ớt.
Món sashimi càng dễ làm. Cá ngừ phi lê cắt lát mỏng, vừa phải. Ăn kèm mù tạt, nước tương, kèm kim chi, gừng xắt, hành tươi tùy sở thích.
Ngoài các món trên, cá ngừ đại dương có thể nướng giấy bạc, làm trứng cuộn; kho cà chua, dưa cải chua, ớt; sốt cà chua, làm salad, mắt cá ngừ tiềm thuốc Bắc…