Bao giờ hết thiệt thòi?

"Những khi ốm vặt, tôi thường ra tiệm mua thuốc uống. Nếu đỡ thì cầm cự qua ngày để cày tiếp, còn nặng quá thì phải vô bệnh viện nhưng tôi khó lòng kham nổi vì chưa bao giờ mua bảo hiểm" - ông Thanh bày tỏ.

Chủ tịch nghiệp đoàn (NĐ) nơi ông Thanh đăng ký chạy xe ôm cho biết đơn vị có 200 tài xế và hầu như chẳng ai có bảo hiểm. "Ở NĐ, tài xế nào bị té xe hay ốm đau là anh em gom góp tiền hỗ trợ nhưng khả năng cũng có hạn vì họ đều… khổ như nhau. Người chạy xe ôm chủ yếu là lao động nghèo, chạy ăn từng bữa nên không một ai dám nghĩ đến việc chăm sóc sức khỏe bản thân bởi thu nhập không cho phép" - vị này nói. Câu chuyện của người lái xe ôm phác họa phần nào thiệt thòi của những lao động khu vực phi chính thức khi chưa được tiếp cận chính sách an sinh xã hội.

Ông Võ Việt Cường - Chủ tịch Nghiệp đoàn Xe ôm phường Tân Định, quận 1, TP HCM (bìa phải) - bị thương trong một lần tham gia bắt cướp Ảnh: HỒNG ĐÀO

Thống kê của BHXH Việt Nam cho thấy sau gần 10 năm thực hiện, chính sách BHXH tự nguyện mới chỉ thu hút 243.000 người tham gia, một con số quá thấp so với thực tế. Lý giải nguyên nhân, đại diện BHXH Việt Nam cho rằng sở dĩ số người tham gia BHXH tự nguyện còn ít là do công việc và thu nhập của lao động phi chính thức bấp bênh và không ổn định. Đáng quan ngại hơn là họ rất "đói" thông tin về chính sách BHXH tự nguyện. Theo kết quả khảo sát, có tới 41,1% lao động phi chính thức chưa bao giờ nghe nói đến BHXH tự nguyện. Nguyên nhân khác theo thừa nhận của lãnh đạo Vụ BHXH (Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội) là do chính sách BHXH tự nguyện hiện nay chưa thật sự hấp dẫn, chỉ có 2 chế độ hưu trí và tử tuất. Bên cạnh đó là sự khác biệt về chế độ thụ hưởng. Người dân so sánh, khi tham gia BHXH bắt buộc được hưởng 5 chế độ ngắn hạn, còn BHXH tự nguyện chỉ hưởng 2 chế độ.

Theo các chuyên gia, để chính sách BHXH tự nguyện thực sự hấp dẫn lực lượng lao động phi chính thức - nhóm lao động yếu thế và dễ tổn thương, nhà nước cần có sự thay đổi mạnh mẽ trong chính sách BHXH. Theo đó, cần nghiên cứu bổ sung các chế độ của BHXH tự nguyện đầy đủ như BHXH bắt buộc là thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, tử tuất hằng tháng. Ngoài ra, đề xuất giảm số năm đóng, có thể tối thiểu 15 năm, trong đó phân theo nhóm tuổi và theo nghề, bởi một số nghề nặng nhọc, độc hại có thể xem xét số năm đóng ít hơn. Bên cạnh đó, cần nghiên cứu bổ sung quy định lao động bị giảm khả năng lao động được hưởng chế độ trợ cấp mất sức lao động với điều kiện cụ thể.