Thành cổ Diên Khánh - Ảnh: TẠ TƯ VŨ

Nằm cách cửa ngõ vào thành phố Nha Trang 10km, huyện Diên Khánh tuy là vùng đất khiêm tốn về diện tích, nhưng nơi đây lại có vô số điều chưa kể về đất và người nơi này, trong đó, phải kể đến những "bảo vật" chung truyền đời, mà người dân nơi đây luôn sống chết để gìn giữ.

Cây thần và miếu thiêng

Vùng đất Diên Khánh có một cây dầu vô cùng to lớn mà người dân nơi này kính cẩn gọi là cây thần, đó là cây Dầu Đôi. Cây Dầu Đôi này phát triển cũng lạ kỳ, một gốc hai nhánh nên nhiều người gọi là nhánh chồng, nhánh vợ.

Chẳng ai biết cây thần này có từ bao giờ, tuy nhiên, sử sách ghi lại thì Cây Dầu Đôi này đã tồn tại ít nhất vài thế kỷ. Người xưa kể rằng, chiến tranh loạn lạc cũng không có thể đốn được cây thần này.

Ngày xưa, bên cạnh cây thần có một ngôi miếu thiêng, đông người thờ cúng. Kháng chiến chống Pháp, vị anh hùng Bình Tây Đại Tướng Trịnh Phong bị giặc bắt và xử tử.Thủ cấp Trịnh Phong không hiểu sao lại treo lên cây Dầu Đôi, người dân lén đem thủ cấp vị anh hùng vào trong miếu bên cạnh cây dầu, kính cẩn thờ cúng.

Cây thần, cây Dầu Đôi - Ảnh: TẠ TƯ VŨ

Cây Dầu Đôi cùng ngôi miếu vị tướng yêu nước này vô cùng linh thiêng, che chở cho cả vùng đất Diên Khánh. Đầu thế kỷ 20, UBND tỉnh Khánh Hòa mở đường qua đất Diên Khánh, người dân nơi này kiên quyết không cho lãnh đạo tỉnh chặt cây thần của họ, và thế là ngày nay, giữa con đường rộng lớn, vẫn sừng sững "cây thần" độc nhất vô nhị.

Ngày nay, cây Dầu Đôi thần kỳ cùng ngôi miếu thiêng vị tướng Trịnh Phong nằm sát cánh nhau, và trở thành "đại bảo vật" của người Diên Khánh.

Thành cổ chống giặc, mộ cổ cứu người

Thành cổ Diên Khánh được chúa Nguyễn Ánh xây dựng ở thế kỷ 18. Thời kháng chiến chống Pháp, thành cũng là tổng hành dinh của nghĩa quân Cần Vương. Thành xây theo kiến trúc Vauban gồm 6 cửa.

Hiện nay, thành cổ Diên Khánh còn bốn cửa Đông, Tây, Nam, Bắc, và điều thú vị là bốn cửa thành thời bình hiện tại lại là nơi bao bọc không những cho hơn một nửa người dân thị trấn Diên Khánh sinh sống, mà còn thêm các cơ quan hành chính trung tâm của huyện. Trải qua nhiều thời kỳ thiên tai, thành cổ luôn là nơi yên bình nhất mà người Diên Khánh luôn hướng về.

Miếu thiêng Bình Tây Đại Tướng Trịnh Phong - Ảnh: TẠ TƯ VŨ

Vùng đất Diên Khánh trước đây cũng là nơi mà một bác sĩ thiên tài nhưng lưu lạc là bác sĩ A.Yersin chọn làm nơi yên nghỉ, sau khi giúp nhân loại tìm ra cách điều trị bệnh dịch hạch. Từ trung tâm huyện Diên Khánh, đi tầm 10km đến Suối Dầu, lên một ngọn đồi nhỏ, sẽ đến nơi mà vị bác sĩ người Pháp tên tuổi lừng lẫy này chọn làm nơi thác tận.

Nằm cạnh thành phố Nha Trang nổi tiếng, Diên Khánh vẫn mang trong mình những bản sắc văn hóa riêng, bình thản chào đón, mỉm cười duyên người tìm đến. Nơi này không chỉ có những "bảo vật" trên, mà còn đó ngôi nhà thờ Hà Dừa cổ kính cùng xóm đạo yên bình bên dòng sông chiều.

Còn đó dòng suối Đỗ thơ mộng cùng ngôi chùa trên non cổ kính. Còn đó Am Chúa linh thiên của Mẹ Thiên Y A Na với nhiều lễ hội, múa bóng, hát văn. Còn đó ruộng đồng tăm tắp cùng người dân thân thiện luôn sống trong tâm thế tin vào chân thiện mỹ.

Về thăm Diên Khánh là để khám phá thêm những giái trị ít người biết, những giá trị đại đồng cùng niềm tin nhân bản.