Đại dịch Covid-19 đã gần như "bỏ qua" Việt Nam khi quốc gia này ghi nhận 332 ca nhiễm và không ca tử vong. Thế nhưng từ trụ sở tập đoàn tại Hà Nội, tỉ phú Phạm Nhật Vượng đã nhận thấy có những nhu cầu vượt ra khỏi biên giới Việt Nam. Vào tháng 4, ông đã đưa ra quyết định quan trọng: sản xuất máy thở.

Trong khi đó, các bệnh viện trên thế giới cần sử dụng khoảng 800.000 máy thở.

Ông Phạm Nhật Vượng - Chủ tịch Tập đoàn Vingroup

Ông Vượng tin rằng Vingroup có thể chế tạo máy thở nhanh và tiết kiệm hơn rất nhiều. Sử dụng nguồn thiết kế mở từ công ty thiết bị Medtronic PLC, Vingroup đã hoàn thành bản mẫu và xin giấy phép vào giữa tháng 4. Trong lúc chờ được cấp phép, các máy thở đã bắt đầu được đưa ra khỏi dây chuyền lắp ráp.

Máy thở của Vingroup có giá khoảng 7.000 USD tại Việt Nam, thấp hơn 30% so với mẫu của Medtronic. Công ty cũng cho biết có thể sản xuất tới 55.000 máy mỗi tháng ngay khi Chính phủ phê duyệt và có kế hoạch xuất khẩu ở bất cứ nơi nào có nhu cầu. Vingroup cho biết họ sẽ quyên góp vài ngàn máy thở cho Ukraine và Nga, nơi ông Vượng từng có thời gian dài gắn bó.

"Trong thời gian này, chúng tôi sẽ tập trung vào việc sản xuất nhiều máy thở và làm việc đó thật tốt" - ông Vượng chia sẻ kế hoạch trong một vài tháng tới trong bài phỏng vấn hiếm hoi tại trụ sở chính của Vingroup và trong một loạt các email - "Chúng tôi muốn hợp tác với Chính phủ Việt Nam để giải quyết một phần của vấn đề đại dịch".

Dù Vingroup có điều hành một số bệnh viện và phòng khám nhưng việc trở thành một nhà sản xuất thiết bị y tế có lẽ chưa có trong lịnh trình trước đây. Tuy nhiên, ông Vượng, người đầu tiên làm giàu bằng cách bán mì gói ở Ukraine, đã quyết định làm máy thở. Ông Vượng luôn được biết đến là người có khát vọng nâng tầm Việt Nam, cho nên khi Việt Nam thúc đẩy các nhà sản xuất trong nước tạo ra những sản phẩm có giá trị cao thì Vingroup bắt đầu sản xuất ôtô và điện thoại thông minh.

Các công nhân đang kiểm tra hoạt động của máy thở tại nhà máy sản xuất VinSmart tại Hà Nội

Vào tháng 12-2019, ông Vượng tuyên bố VinFast, công ty ôtô của tập đoàn, sẽ phát triển xe điện và xuất khẩu sang Mỹ vào năm 2021. Ông quyết tâm biến điều đó thành hiện thực.

Liệu người Mỹ có cân nhắc mua chiếc ôtô của Việt Nam hay không vẫn là một câu hỏi mở. Mặt khác, máy thở là sản phẩm mà một thế giới đang bị tấn công bởi virus không thể từ chối. 

"Bài học mà chúng tôi rút ra được từ một cuộc khủng hoảng, đó là sẽ luôn có rất nhiều cơ hội" - ông Vượng cho hay - "Chúng tôi phải đưa ra những lựa chọn đúng đắn và hành động một cách nhanh chóng".

Trong 2 thập kỷ qua, Việt Nam đã trở thành một trong những nền kinh tế phát triển nhanh nhất thế giới. Thu nhập trung bình hằng năm đã tăng hơn sáu lần và thậm chí trước đại dịch, ông Vượng đã xây dựng tập đoàn đủ nhanh để theo kịp tầng lớp trung lưu đang phát triển. Ngày nay, hệ sinh thái Vingroup bao trùm hàng chục lĩnh vực kinh doanh, đáp ứng đủ mọi nhu cầu của người Việt từ khi còn là trẻ nhỏ cho đến lúc về già.

Một em bé có thể được sinh ra trong bệnh viện Vinmec, lớn lên ở Vinhomes, theo học tại Vinschool và tiếp tục học tại VinUniversity. Một gia đình có thể lái một chiếc xe VinFast qua các khu đô thị được Vingroup thiết kế và thẳng tiến tới các khu nghỉ dưỡng cao cấp Vinpearl. Trong cuộc sống hằng ngày, mọi người có thể nói chuyện trên điện thoại Vsmart và mua sắm sản phẩm của các thương hiệu quốc tế tại trung tâm thương mại Vincom.

Đối với các nhà lãnh đạo Việt Nam, ông Vượng và Vingroup là một minh chứng cho sự phát triển của đất nước từ nền kinh tế xã hội chủ nghĩa sang định hướng thị trường. Chính phủ đã hoan nghênh sự phát triển và thành công của Vingroup là một phần của hiện đại hóa đất nước. Khi chiếc xe đầu tiên của VinFast rời khỏi dây chuyền lắp ráp, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc tuyên bố "Đó là một ngày tuyệt vời đối với Việt Nam".

Điều mà ông Vượng và các nhà lãnh đạo hàng đầu Việt Nam khao khát là sự công nhận quốc tế, đặc biệt là ở Mỹ - nền kinh tế lớn nhất thế giới. Ông Vượng thừa nhận nhiều người Mỹ vẫn coi Việt Nam là một quốc gia "nghèo, lạc hậu, nơi mà không thể có những sản phẩm công nghệ cao và hiện đại". Việc ra mắt toàn cầu một cách thành công của sản phẩm Vingroup - cho dù đó là một chiếc xe hơi hay máy thở - có thể thay đổi cách thế giới nhìn thấy Việt Nam.

"Chúng tôi muốn làm những điều mà mọi người cho là khó khăn, những điều mà các doanh nghiệp tư nhân Việt Nam khác chưa thực hiện thành công" - ông nói - "Đó là nhiệm vụ và trách nhiệm của chúng tôi để phát triển một thương hiệu Việt Nam có uy tín thế giới".

Máy thở có thể chứng minh cho chiến lược ra mắt thị trường toàn cầu. Nếu Vingroup có thể sản xuất ở quy mô lớn, ông Vượng dự đoán nó sẽ giải quyết được tình trạng thiếu hụt trên toàn thế giới, dựa trên việc hợp tác với Medtronic vốn là một nhà sản xuất thiết bị y tế hàng đầu. Và nếu máy thở hoạt động theo cách họ dự định, Vingroup sẽ chứng minh khả năng cung cấp một thiết bị cứu hộ phức tạp, đáng tin cậy. Rõ ràng, đây là một bước tiến tốt cho một nhà sản xuất ôtô đầy khát vọng.

Công ty đã thiết lập dây chuyền lắp ráp máy thở đầu tiên trong vòng chưa đầy một tháng, tùy chỉnh 3 hàng băng chuyền trong nhà máy điện thoại thông minh. Các kỹ sư của công ty ôtô VinFast đã đảm nhiệm phần thiết kế, còn đại diện của Medtronic tư vấn đào tạo cho các công nhân VinSmart – những người từng chế tạo điện thoại thông minh và TV.

"Có rất ít công ty trên thế giới như vậy! Khát vọng của Vingroup thật đáng kinh ngạc. Đó sẽ là chiến thắng rất lớn để biến Việt Nam thành một "người chơi" toàn cầu" - Mark Mobius, người sáng lập Mobius Capital Partners LLP, người đã đầu tư vào Việt Nam trong thập kỷ qua và có các khoản đầu tư cổ phần tư nhân trong nước, khẳng định.

Ông Vượng nói rằng kế hoạch mở rộng toàn cầu đang được thúc đẩy. Vingroup đang tuyển dụng vài trăm kỹ sư để mở trung tâm nghiên cứu VinFast tại Úc, nơi sẽ phát triển các mẫu xe tiếp theo của VinFast. Công ty cũng được cho là quan tâm đến việc mua lại một số tài sản của nhà sản xuất ôtô Úc sắp bị đóng cửa - Holden.

"Ông ấy có những bước ngoặt thay đổi khi mà các công ty về xe điện cũng đang vận động đổi hướng" - Michael Dunne, Giám đốc điều hành của công ty tư vấn ôtô ZoZo Go, tập trung vào thị trường châu Á, cho hay - "Ông ấy có khát vọng rất lớn, nhưng những khát vọng ấy đã được chứng minh qua thực tế".

Ông Vượng cũng tạo được tiếng vang lớn giống như một người khác trong ngành công nghiệp ôtô. Dunne nói: "Đó là Li Shu Fu, người đứng đầu nhà sản xuất ôtô tư nhân lớn nhất Trung Quốc Geely Cars Holdings Ltd. Nổi tiếng với việc mua lại Volvo từ Ford năm 2010, Li đã trở thành thế lực thống trị thị trường xe hơi Trung Quốc. Và giống như ông Vượng, ông ấy tuyên bố khát vọng của mình ở Mỹ. Năm 2006, Li Shu Fu tuyên bố kế hoạch cho Geely xuất khẩu ôtô sang Mỹ. Hơn một thập kỷ sau, cả Geely và bất kỳ thương hiệu xe hơi Trung Quốc nào khác đều đang gặp khó khăn trong việc này".

Xưởng hàn thân vỏ với hàng ngàn robot trong nhà máy sản xuất ôtô VinFast

Ông Vượng tuyên bố kế hoạch xây dựng và bán xe vào tháng 9-2017. Chín tháng sau, ông tiếp tục công bố kế hoạch cho VinSmart - một công ty sản xuất thiết bị điện tử thông minh. Khát vọng lớn và tốc độ thực hiện luôn khiến các đối tác phải tăng tốc theo.

"Nếu bạn làm việc với họ, thì phải làm theo cách của riêng họ" - Stephen Wyatt, Trưởng đại diện Việt Nam của Jones Lang LaSalle Inc., người đã làm việc về việc định giá cho Vinhomes trước đợt chào bán công khai năm 2018, nhận xét - "Cần phải thực hiện trong một khoảng thời gian rất ngắn, bất kể vấn đề đó là gì và phạm vi tới đâu. Tôi đã nhận được các cuộc gọi vào giữa đêm từ họ nếu họ đang cần kết quả báo cáo hoặc nếu có gì đó chưa hoàn thành."

VinFast đã giới thiệu 3 mẫu ôtô chạy xăng vào năm ngoái và họ đã nhận được hơn 17.000 đơn đặt hàng. Vào tháng 11-2020, VinFast có kế hoạch ra mắt chiếc xe ôtô điện đầu tiên của mình, một chiếc SUV crossover, tại Triển lãm ôtô Los Angeles (Mỹ). Pin của ôtô điện được chế tạo với hợp tác cùng LG Chem, sẽ đem lại cho chiếc xe ôtô điện của VinFast khả năng chạy được quãng 500 km (310 dặm) trong một lần sạc, ít hơn khoảng 15% so với Model S. của Tesla. Trong khi đó, truyền thông trong nước, đã phát hiện ra một nguyên mẫu VinFast EV khác, hai cửa coupe chạy trên đường phố Hà Nội. Công ty cho biết họ có kế hoạch thử nghiệm xe rộng rãi vào mùa đông này và bắt đầu ra mắt thị trường vào mùa hè.

Ôtô điện VinFast đang chạy thử tại Hà Nội

"Kế hoạch của Vingroup xuất khẩu xe điện sang Mỹ vào năm 2021 hoặc 2022 là rất thách thức" - ông Dunne cho biết. Thông thường, các chứng nhận về an toàn, môi trường và các quy định của Mỹ sẽ mất ít nhất hai đến ba năm và không rõ liệu Vingroup đã bắt đầu quá trình hay chưa. Cơ quan bảo vệ môi trường Mỹ từ chối đưa ra thông tin về việc công ty đã nộp bất kỳ giấy tờ cần thiết nào.

Có nhiều câu hỏi hơn. Tesla Inc., công ty dẫn đầu nhóm các nhà sản xuất ôtô điện của Mỹ, vẫn chưa tạo ra lợi nhuận ròng hằng năm. Một loạt các công ty khởi nghiệp EV của Trung Quốc "đã rơi vào hoàn cảnh tương tự" - ông Dunne cho biết thêm. "Đó không đơn thuần chỉ là việc bạn bước chân vào thị trường Mỹ, mà còn cần làm điều đó một cách nhanh chóng nữa".

Nhiều người khác đặt câu hỏi liệu có phải Vingroup đã phát triển quá lớn và không thể cho phép thất bại hay không? Vingroup có tổng giá trị trên thị trường khoảng 28 tỉ USD, tương đương 16% tổng giá trị giao dịch của tất cả các công ty thương mại công khai tại Việt Nam. Khi doanh số của công ty giảm khoảng một phần ba trong quý đầu năm 2020, họ đã kéo cả cổ phiếu của Vingroup và thị trường rộng lớn hơn cũng giảm theo.

Ông Lê Hồng Hiệp - một chuyên gia về kinh tế và chính trị của Việt Nam tại Viện ISEAS-Yusof ở Singapore, cho biết: "Đây là một vấn đề chung với các nhà công ty hàng đầu khác ở châu Á."

Ông Vượng không từ chối rủi ro. Ông nói rằng "bất kỳ công ty nào cũng có thể sụp đổ". Theo ông, tập đoàn này đã thực hiện các kịch bản dự phòng trong trường hợp bất động sản xảy ra như năm 2009 và tiếp tục lên kế hoạch thoái vốn trong nhóm. Cho đến nay, thị trường bất động sản dự kiến ​​sẽ tăng trưởng nhẹ trong năm nay, Vingroup cũng đang phát triển các khu bất động sản công nghiệp dự kiến ​​sẽ có nhu cầu khi các nhà sản xuất chuyển vào Việt Nam từ Trung Quốc.

Và với những người nghi ngờ khát vọng ôtô điện của mình, ông Vượng chỉ ra rằng VinFast đã biến một đầm lầy thành một nhà máy ôtô hiện đại, hoàn thành với dây chuyền sản xuất robot hoàn toàn tự động và bàn giao xe hơi cho người tiêu trong 21 tháng - đó thực sự là một kỳ tích mà ít người nghĩ Vingroup có thể làm được cho đến khi dự án đã hoàn thành.

Công nhân đang đóng gói máy thở trong nhà máy VinSmart

Hiện tại, nhà máy điện thoại sẽ tận dụng triển khai dựa trên nền tảng kim loại, nhựa và chất bán dẫn silicon tương tự để chế tạo máy thở. Khoảng 70% nguyên liệu có nguồn gốc tại địa phương,. Có 85 công nhân đang sản xuất 160 máy thở ban đầu mỗi ngày trong thời điểm công ty chờ sự phê duyệt cuối cùng từ Chính phủ để đẩy mạnh sản xuất.

Theo ông Nguyễn Minh Tuấn - người đứng đầu bộ phận tại bộ y tế phụ trách điều chỉnh máy thở của Vingroup, "hai mô hình máy thở của Vingroup đã đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật ban đầu". Ông chia sẻ Vingroup cần chờ chứng nhận để sản xuất hàng loạt máy thở từ kết quả của các thử nghiệm lâm sàng diễn ra trong tháng này.

Ông Vượng cho biết giá hiện tại, của máy thở thấp hơn chi phí sản xuất chúng. "Mục đích của việc sản xuất máy thở hoàn toàn là đóng góp cho xã hội vào thời điểm quan trọng này" - ông nói. Nó cũng mang tính tạm thời, "chúng tôi không có kế hoạch mở rộng sang phân khúc này".

Ông Phạm Nhật Vượng nói rằng ông muốn công ty của mình tiếp tục bổ sung vào danh sách những điều đầu tiên làm cho quê hương Việt Nam. "Tôi luôn nói với các đồng nghiệp của mình: đừng để cuộc sống của bạn trôi qua một cách vô nghĩa. Đừng để đến cuối cuộc đời, bạn không có gì đáng nhớ để kể lại. Sẽ thật buồn khi thấy rằng cuộc sống của bạn đã không tạo thêm bất kỳ giá trị nào" - ông bày tỏ.