Khô mắt được mô tả là tình trạng mắt không thể tiết đầy đủ nước mắt hoặc nước mắt tan nhanh. Bệnh nhân có thể thấy mắt bị đỏ, nhức, cay, nóng hay cảm giác như có vật gì gây vướng ở mắt, khiến mắt mờ hoặc mỏi.

Triệu chứng và nguyên nhân

Màng nước mắt gồm 3 lớp chứa dầu, nước và dịch nhầy. Lớp ngoài cùng sát bờ mi có thành phần căn bản là dầu. Chứng viêm mí mắt có thể ngăn chặn hoạt động của tuyến meibomian ở mi mắt, làm mắt bị khô. Trường hợp lớp dầu khiếm khuyết, nước mắt dễ bốc hơi khiến khô mắt. Lớp giữa chứa nước và muối do tuyến lệ sản sinh giúp mắt sạch, thoát khỏi bụi bẩn và chất kích thích. Những bất thường ở lớp này có thể khiến màng nước mắt không ổn định dẫn tới mắt bị khô. Lớp trong cùng là dịch nhầy giúp nước mắt lan tỏa. Dịch nhầy vận hành không tốt cũng có thể khiến giác mạc bị khô. Bên cạnh đó, những yếu tố có thể khiến tuyến lệ không tiết ra đủ chất dịch để làm ướt và sạch bề mặt mắt như tuổi tác, ô nhiễm hoặc do phản ứng phụ từ một số loại thuốc. Những loại thuốc có thể gây khô mắt là: thuốc kháng histamin, thuốt hít thông mũi, thuốc an thần, vài loại thuốc hạ huyết áp, thuốc chữa bệnh parkinson, thuốc ngừa thai và thuốc chống trầm cảm...

Một số bệnh ngoài da ở vùng gần mi mắt, những rối loạn ở hệ miễn dịch, bệnh ban đỏ hệ thống, viêm khớp dạng thấp cũng có thể gây khô mắt. Sử dụng kính áp tròng lâu ngày cũng có thể dẫn tới triệu chứng khô mắt. Tình trạng này xảy ra do mất cảm giác ở bề mặt hình vòm bao phủ bề mặt phía trước mắt. Bệnh nhân đã trải qua phẫu thuật LASIK có thể bị khô mắt trong từ 3 đến 6 tháng sau khi điều trị. Khô mắt có thể xảy ra với bất cứ độ tuổi nào nhưng thường gặp ở người cao tuổi hơn người trẻ. Phụ nữ trong thai kỳ và sau mãn kinh cũng dễ bị khô mắt hơn người bình thường. Quạt, gió và máy sấy tóc cũng có thể làm khô mắt. Những người bị khô mắt nên tránh sử dụng quá nhiều những thiết bị gây chuyển động không khí như trên ở gần mắt. Kính đeo mắt cũng có thể bảo vệ mắt giảm bị khô khi ra ngoài trời nhiều gió.

Sử dụng thuốc nhỏ mắt phù hợp với nguyên nhân gây khô mắtẢnh: MNT

Chữa trị và phòng ngừa

Có thể dùng một miếng gạc thấm nước ấm rồi rửa nhẹ để tránh khô mắt. Có nhiều loại nhãn hiệu dung dịch nhỏ mắt dưới dạng nước mắt nhân tạo được bán trên thị trường không cần kê toa mà người bị khô mắt có thể lựa chọn sử dụng. Tổ chức Quỹ Hội chứng Sjogren khuyến nghị nên thường xuyên nhỏ mắt bằng nước mắt nhân tạo, ngay cả khi mắt chưa cảm thấy khó chịu. Dạng gel bôi mắt cũng có thể được người bị khô mắt lựa chọn sử dụng. Do độ sánh của dạng thuốc tra mắt này có thể khiến mắt bị mờ nên có thể sử dụng tốt nhất vào ban đêm. Cần lưu ý rằng việc lựa chọn thuốc nhỏ mắt tùy thuộc vào nguyên nhân gây khô mắt và tốt nhất nên tham khảo ý kiến bác sĩ. Nên tránh sử dụng mỹ phẩm thoa mặt vào ban đêm quá sát với mí mắt trên và dưới để tránh màng nước mắt tiếp xúc với hóa chất. Các chuyên gia nêu khả năng giảm khẩu phần chứa nhiều đường và chất ngọt nhân tạo cũng có thể giúp ngăn ngừa triệu chứng khô mắt. Bệnh nhân đái tháo đường cần giữ lượng đường trong máu ở mức kiểm soát nhằm tránh tổn hại cho mắt. Uống nhiều nước, bỏ hút thuốc lá và dùng nhiều thực phẩm có chứa vitamin A, vitamin D, acid béo omega - 3 cũng có thể hạn chế khô mắt. Nên chú ý chớp mắt thường xuyên khi đọc sách, làm việc với máy vi tính.

Hầu hết người bị khô mắt có thể được chữa khỏi mà không gây thêm bệnh tật về lâu dài hoặc biến chứng. Chỉ có một số ít trường hợp tổn hại đến giác mạc do viêm hoặc nhiễm trùng nặng. Người bị khô mắt nên tham khảo ý kiến bác sĩ để có thể bổ sung chất dinh dưỡng và vitamin. Trong trường hợp bị khô mắt do dùng thuốc, nên đề nghị bác sĩ cân nhắc đổi thuốc khác hoặc trường hợp khô mắt do bệnh nào đó thì thầy thuốc sẽ chữa trị nguyên nhân. Một loại thuốc kháng viêm tên gọi cyclosporine thường được kê toa để điều trị tổn thương giác mạc cũng có thể làm tăng tiết nước mắt khiến mắt giảm khô. Vào tháng 7-2016, một loại thuốc mới được Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) của Mỹ cho lưu hành theo toa bác sĩ là Xiidra. Xiidra ngăn chặn hoạt tính của các phần tử gây khô mắt liên quan đến chứng viêm. Tuy nhiên, các nhà sản xuất nhìn nhận rằng cơ chế chính xác về tác dụng của thuốc này với chứng khô mắt chưa thể xác định rõ.